در این مقاله از سری مقالات کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی محیا، قصد داریم همراهان عزیز را با مقوله کمک به تکامل یک کودک طبیعی آشنا نماییم.
مهمترین نیاز کودک این است که بداند مورد عشق و علاقه و حمایت است.
باید دانست که بیش ترین دوره تکامل در اوایل کودکی است. زمانی که رشد سریع مغز اتفاق میافتد، این موضوع بر رشد شناخت ذهنی و اجتماعی و هیجانی در تمام زندگی مؤثر خواهد بود.
تحریکات و تغذیه کافی در 3 تا 5 سال اول زندگی برای یک تکامل مطلوب ضروری است. بنابر این با تقویت تکامل کودک میتوان مطمئن بود وی به تکامل بالقوّ هاش دست بیابد .
برای کمک به تکامل کودک در سالهای اولیه، چه کسی بهتر ازمادر یا مراقب اولیه میتواند باشد؟ بنابر این بهینه سازی ارتباط مادر / مراقب و کودک به خصوص در ۵ سال اول زندگی تعیین کننده میباشد .
در این مقاله، به منظور تقویت تکامل اولیه کودک در تمام حوزه ها، نکات کلی را به صورت توصیه به مراقبین آورده ایم.
نوزادی
در طول این دوره نوزادان به نیازهای اساسی مثل: غذا، خواب و مراقبت روزانه به منظور بقا احتیاج دارند .فراتر از بقا، کودکان نیازمند مهرورزی، عشق و توجه هستند. توصیه هایی که در این سن به مادران داده می شود به طور خلاصه شامل:
- تغذیه پستانی : روزانه به کودک 8 تا 12 بار شیر مادر داده شود تا او را از عفونتها محفوظ نگه دارد.
- او را نگه دارید، بغل کنید، تکان دهید و در آغوش بگیرید.
- با او صحبت کنید، موقع غذا دادن و حمام کردن برایش آواز بخوانید.
- به او اجازه دهید که به موسیقی ملایم گوش دهد.
اصل: کودکان از زمان تولد شروع به یادگیری میکنند، از طریق دیدن، شنیدن ،احساس کردن و حرکت کردن
خودداری کنید>> محکم پیچاندن نوزاد با پارچه یا قنداق کردن برای یک مدت طولانی.آنها باید قادر باشند که اندام خود را حرکت دهند.
خودداری کنید>> پوشاندن صورت کودکان برای مدت طولانی.اجازه دهیم دیدن آنها تکامل یابد.
همانطورکه کودک بزرگ میشود،مهارت های جدید هم به دست می آورد؛ تحریک بیش تر بر روی مهارت ها، به تقویت آنها کمک میکند. بخشهای پیشرو شامل توصیه به مادر / مراقب برای تحریک حوزه های خاص تکامل است.
1 تا 3 ماهگی
علاوه برفعالیتهای پیشین برای تکامل مهارتهای زبانی و درک اغلب با کودک خود صحبت کنید؛ برای مثال آنچه را انجام میدهید برای کودک بیان کنید؛ مثل پوشاندن لباس، حمام کردن، غذا دادن.
- صداهای بچه گانه (صدای غان وغون) درآورید. در حالی که به کودک خود نگاه میکنید و میخندید ،با لحن خوشآیند صحبت کنید.
- به کودک خود اجازه دهید که صداهای مختلف مثل موسیقی و جغجغه و صدای اسباب بازیها و … را بشنود.
تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
- وقتی کودک گریه میکند، سعی دارد برای نیازش ارتباط برقرار کند .
- بنابر این شما هم سعی کنید که به موقع وا کنش نشان داده و او را آرام سازید.
- با او با لحنی ملایم صحبت کنید، او را تکان دهید تا آرام شود.
- به او کتاب یا اسباب بازیهایی با رنگ روشن نشان دهید.
- وقتی او گریه میکند، همان وقت به او جواب دهید.
- وقتی با او حرف میزنید به او نگاه کنید؛ به خصوص وقتی او ازخنده شما میخندد، دوباره بخندید.
- به او اجازه دهید که افراد و کارهای آنها را ببیند .
تکامل کنترل عضلات درشت:
- هر روز چند دقیقه ای کودک را روی شکمش بگذارید. چند اسباب بازی در مقابلش قرار دهید و او را به بلند کردن و کنترل سرش تشویق نمایید.
- با حرکت دادن اسباب بازیها در جلوی کودک او را تشویق نمایید تا پهلو به پهلو شود.
- در حالی که سرش را نگه داشته اید، کودک را روی دامان خود بنشانید، تا موجب تقویت کنترل سر شود.
تکامل کنترل عضلات کوچک و حل مسئله:
- به او اجازه دهید تا در تماس اجس ام با دستش، اشیاء و بافتهای مختلف (زبری، نرمی و…) را حس کند.
- به او اجازه دهید تا اسباب بازیِ رنگیِ در دستتان را دنبال کند.
- مطمئن شوید که اوقات سا کتی دارد تا دنیایش را کشف کند. به او اجازه دهید با درآوردن صداهایی مانند غانوغون با خودش بازی کند.
ارتباط برقرار کنید
تمرین برقراری ارتباط به کودک کمک میکند تا برای حرف زدن در آینده آماده شود.
تمرین برقراری ارتباط به کودک کمک میکند تا برای حرف زدن در آینده آماده شود.
3 تا 6 ماهگی (علاوه بر فعالیتهای قبلی)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک
- بازی «گفتگوی دوطرفه» کنید. اول او از خودش صدایی میسازد و شما گوش میدهید. سپس شما همان صدا را میسازید و او گوش میدهد.
- او را تشویق کنید که سرش را به طرف صداها بچرخاند.
- درباره یک اسباب بازی برایش حرف بزنید و طرز استفاده از آن را به او نشان دهید. در صحبت کردن با او از جملات کامل استفاده کنید.
- داستانهای کوتاه بخوانید، شعر بخوانید.
- برایش اوقات آرام و ساکتی فراهم نمایید.
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
به کودکتان نشان دهید که شما از این که او اولین صداها را در می آورد، خوش حال هستید و آنها را تکرار کنید.
او را مقابل یک آینه قرار دهید و خودش را به او نشان دهید، با او دالی موشه بازی کنید.
یک اسباب بازی را زیر لباسی پنهان کنید، به طوری که بتواند دنبالش بگردد.
بدنش را ماساژ دهید تا راحت و آرام شود.
وقت حمام را به صورت تفریح درآورید، او را تشویق کنید تا به آب لگد بزند یا آبپرانی کند. هرگز او را کنارآب تنها نگذارید.
او را مقابل یک آینه قرار دهید و خودش را به او نشان دهید، با او دالی موشه بازی کنید.
یک اسباب بازی را زیر لباسی پنهان کنید، به طوری که بتواند دنبالش بگردد.
بدنش را ماساژ دهید تا راحت و آرام شود.
وقت حمام را به صورت تفریح درآورید، او را تشویق کنید تا به آب لگد بزند یا آبپرانی کند. هرگز او را کنارآب تنها نگذارید.
برای تکامل کنترل عضلات درشت:
او را به پشت بگذارید به او اجازه دهید تا خودش را به اسباب بازیهایی که کنار تخت و پارکش آویزان است، برساند.
او را روی شکمش بگذارید و تشویقش کنید که سرش را بالا آورده و روی بازوهایش فشار دهد تا آنچه را در اطرافش میگذرد، مشاهده کند.
کاری کنید که از شکم به پشت و از پشت به شکم غلت بزند.
در حالی که زیر بغلش را گرفته اید، او را سر پا نگه دارید تا کف پاهایش دامن شما یا تخت را لمس کنند .
به او کمک کنید تا به تنهایی بنشیند. او را در گوش های بگذارید و با گذاشتن بالشهایی در اطرافش مانع از افتادنش شوید.
او را روی شکمش بگذارید و تشویقش کنید که سرش را بالا آورده و روی بازوهایش فشار دهد تا آنچه را در اطرافش میگذرد، مشاهده کند.
کاری کنید که از شکم به پشت و از پشت به شکم غلت بزند.
در حالی که زیر بغلش را گرفته اید، او را سر پا نگه دارید تا کف پاهایش دامن شما یا تخت را لمس کنند .
به او کمک کنید تا به تنهایی بنشیند. او را در گوش های بگذارید و با گذاشتن بالشهایی در اطرافش مانع از افتادنش شوید.
برای تکامل کنترل عضلات کوچک و حل مسائل:
یک جغجعه یا شی بیخطر دیگر دردست کودک بگذارید و آن را به آرامی بکشید تا او تشویق شود که آن را بگیرد.
اسباب بازی یا شی دیگری در دست او قرار دهید و ببینید که آیا به دست دیگرش میدهد. دو تا شی ،هر کدام برای یک دست و در یک زمان به او بدهید، به او اجازه دهید تا با آنها بازی کند. به او نشان دهید، چگونه آنها را به هم بکوبد.
اسباب بازی یا شی دیگری در دست او قرار دهید و ببینید که آیا به دست دیگرش میدهد. دو تا شی ،هر کدام برای یک دست و در یک زمان به او بدهید، به او اجازه دهید تا با آنها بازی کند. به او نشان دهید، چگونه آنها را به هم بکوبد.
6 تا 9 ماهگی (علاوه برفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک
برای او کتابهای کودکانه با رنگهای روشن بگیرید و هر روز برایش بخوانید.
با او زیاد حرف بزنید.
به عکسهای مجله ها نگاه کنید، اشاره کنید و نام آنها را بگویید.
به قسمتهای ظاهری بدن اشاره کنید و نام آنها را بگویید.
با او بازی کنید و برایش دست بزنید. مثلا بازی “دست بزنیم ما شادی کنیم ما خندانیم “….
با او زیاد حرف بزنید.
به عکسهای مجله ها نگاه کنید، اشاره کنید و نام آنها را بگویید.
به قسمتهای ظاهری بدن اشاره کنید و نام آنها را بگویید.
با او بازی کنید و برایش دست بزنید. مثلا بازی “دست بزنیم ما شادی کنیم ما خندانیم “….
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
در آغوش بگیرید، بغل کنید، بازی دالی موشه انجام دهید، به او آرامش و تسکین دهید.
به او فرصتهایی دهید تا بوهای خوب مثل بوی غذاها، گلها و ادویه ها را استشمام کند.
به او کمک کنید تا بفهمد چرا بعضی چیزها ایمن نیستند. برای مثال ا گر به طرف اجاق گاز یا فر میرود ،به او بگویید که اینها صدمه میزنند. (داغ)
به او فرصتهایی دهید تا بوهای خوب مثل بوی غذاها، گلها و ادویه ها را استشمام کند.
به او کمک کنید تا بفهمد چرا بعضی چیزها ایمن نیستند. برای مثال ا گر به طرف اجاق گاز یا فر میرود ،به او بگویید که اینها صدمه میزنند. (داغ)
برای تکامل کنترل عضلات درشت:
به کودک کمک کنید تا خودش را بالا بکشد و بایستد. سعی کنید درحالی که مبل یا دستان شما را گرفته است، راه برود.
به او کمک کنید که بالا و پایین بپرد.
در جلوی او اسباب بازی بگذارید تا او به چهار دست و پا رفتن تشویق شود.
به او کمک کنید که بالا و پایین بپرد.
در جلوی او اسباب بازی بگذارید تا او به چهار دست و پا رفتن تشویق شود.
صبور باشید>>> بچه ها در بازی با اجسام، تجربه به دست میآورند. میبینند که چگونه میافتد و چگونه صدا تولید میکند.
برای تکامل کنترل عضلات کوچک و حل مسائل:
به کودک این فرصت را بدهید که خودش غذا را بردارد و خودش غذا بخورد.
به او کمک کنید تا با فنجان آب بنوشد.
در وقت حمام به او اجازه دهید با اسباب بازیهای شناوربازی کند.
به کودک نشان دهید که چگونه اشیا را درون جعبه بگذارد. به او اجازه دهید تا با ظروف بیخطر بازی کند.
کودک را تشویق کنید تا یک مداد شمعی بزرگ را دردست نگه دارد و روی کاغذ، خط خطی کند.
به او کمک کنید تا با فنجان آب بنوشد.
در وقت حمام به او اجازه دهید با اسباب بازیهای شناوربازی کند.
به کودک نشان دهید که چگونه اشیا را درون جعبه بگذارد. به او اجازه دهید تا با ظروف بیخطر بازی کند.
کودک را تشویق کنید تا یک مداد شمعی بزرگ را دردست نگه دارد و روی کاغذ، خط خطی کند.
اصل>>بچه ها اسمشان را قبل از اینکه بتوانند بگویندتشخیص میدهند.
9 تا 12 ماهگی (علاوه برفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک:
با دستکش و جوراب، عروسک انگشتی درست کنید. کودک را تشویق کنید که با عروسک انگشتی ارتباط برقرار کند، بازی کند، با آنها داستان بسازید.
به او مامان بابا گفتن را یاد بدهید.
برای او شعرهای کودکانه بخوانید.
به او اسامی افراد و چیزهایی مثل حیوانات، رنگها و اعضای بدن را بگویید.
به او مامان بابا گفتن را یاد بدهید.
برای او شعرهای کودکانه بخوانید.
به او اسامی افراد و چیزهایی مثل حیوانات، رنگها و اعضای بدن را بگویید.
صبور باشید>>>در این سن بیشتربچه ها نمیتوانند حرف بزنند، اما یاد میگیرند که چطور کلمات خاصی را به چیزهای اطرافشان ربط بدهند.
برای تکامل مهارتهای فردی و اجتماعی:
به کودک کمک کنید تا فنجان را نگه دارد و از آن بنوشد.
به او اجازه دهید تا دروعده های غذایی همراه خانواده باشد و برای مدت کوتاهی او را کنار خود بنشانید.
به او کمک کنید که دستورات ساده را دنبال کند.
به او نشان دهید که چگونه میتواند یک اسباب بازی را به طرف خود بکشاند.
به او اجازه دهید تا دروعده های غذایی همراه خانواده باشد و برای مدت کوتاهی او را کنار خود بنشانید.
به او کمک کنید که دستورات ساده را دنبال کند.
به او نشان دهید که چگونه میتواند یک اسباب بازی را به طرف خود بکشاند.
برای تکامل کنترل عضلات بزرگ:
اجازه دهید خودش به تنهایی بنشیند.
به او کمک کنید تا با کمک تکیه گاهی راه برود.
او را تشویق کنید تا با راه رفتن یا چهار دست وپا رفتن خود را به اسباب بازیها برساند.
اسباب بازیهای هُل دادنی یا کشیدنی برایش فراهم کنید، تا با آنها بازی کند.
کاری کنید بدون این که به چیزی تکیه دهد، خم شود و از روی زمین یک اسباب بازی بردارد.
با او روی زمین بنشینید و توپ بازی کنید.
به او کمک کنید تا با کمک تکیه گاهی راه برود.
او را تشویق کنید تا با راه رفتن یا چهار دست وپا رفتن خود را به اسباب بازیها برساند.
اسباب بازیهای هُل دادنی یا کشیدنی برایش فراهم کنید، تا با آنها بازی کند.
کاری کنید بدون این که به چیزی تکیه دهد، خم شود و از روی زمین یک اسباب بازی بردارد.
با او روی زمین بنشینید و توپ بازی کنید.
برای تکامل کنترل عضلات کوچک و حل مسائل:
به او اجازه دهید تا با کمک انگشت شست و یک انگشت دیگر، مداد شمعی را بردارد.
به او کمک کنید تا چیزها را درون یک ظرف یا جعبه بگذارد.
او را تشویق به بازی، با اسباب بازیهای درونِ وان کنید.
به او فرصت دهید تا خودش غذا بخورد.
به او نشان دهید که چطور بلوک های بزرگ راروی بلوکهای دیگر بگذارد، یا آنها را به هم بکوبد.
در حالی که شما در آشپزخانه کار میکنید، به او اجازه دهید تا به طرز بیخطر در آشپزخانه بازی کند .یک کشوی پایینی را پر از ظروف پلاستیکی و سرپوش و قاشق های پلاستیکی و وسایل بیخطر دیگر بکنید تا با آنها بازی کند.
به او کمک کنید تا چیزها را درون یک ظرف یا جعبه بگذارد.
او را تشویق به بازی، با اسباب بازیهای درونِ وان کنید.
به او فرصت دهید تا خودش غذا بخورد.
به او نشان دهید که چطور بلوک های بزرگ راروی بلوکهای دیگر بگذارد، یا آنها را به هم بکوبد.
در حالی که شما در آشپزخانه کار میکنید، به او اجازه دهید تا به طرز بیخطر در آشپزخانه بازی کند .یک کشوی پایینی را پر از ظروف پلاستیکی و سرپوش و قاشق های پلاستیکی و وسایل بیخطر دیگر بکنید تا با آنها بازی کند.
