در این مقاله از سری مقالات کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی محیا، قصد داریم همراهان عزیز را با مقوله کمک به تکامل یک کودک طبیعی آشنا نماییم.
فعالیتها و راهکارهای رشد در سن 12 تا 15 ماهگی (به غیرازفعالیتهای پیشین)
تقویت مهارتهای زبانی و درک
- به کودک واژه های کلیدی مانند: شیر، آب، تخت را یاد بدهید. سپس کودک را تشویق کنید تا کلمات را بازگو کند.
- به کودک کمک کنید اسامی چیزهایی که میگویید را بازگو نماید.
- در هنگام حمام کردن یا لباس پوشاندن، اعضای بدن را آموزش دهید.
- کودک را تشویق کنید تا با کوبیدن اجسام به یکدیگر آهنگ با ریتم درآورد.
به یاد داشته باشید
در این سن کودکان کلمات را میفهمند، شروع به صحبت کردن میکنند و دستورات ساده را انجام میدهند.
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی
- در یک زمان، فقط یک دستور ساده به او بدهید. برای مثال: توپ را بیاور.
- به او نشان دهید که چگونه لباسهایش را درآورد؛ یا چگونه از قاشق برای خوردن استفاده کند.
- وقتی کاری را درست انجام میدهد، به او پاداش دهید. او را تحسین کنید و بگویید: ممنون.
- به کودک اجازه دهید که با یک عروسک بازی کند، به او غذا بدهد و از او مراقبت کند.
- او را به خارج منزل مثل: باغ وحش، زمین بازی و ساحل ببرید، با او قدم بزنید.
به یاد داشته باشید
وقتی کودکان ناراحت هستند، آنها را آرام کرده، و تلاشهایشان را تحسین کنید.
برای تکامل عضلات درشت
- به او یک اسباب بازی بدهید تا در حالی که راه میرود، آن را بکشد.
- به او کمک کنید تا به صورت امنی با چهاردست وپا رفتن ازپله ها بالا و پایین برود.
- به او نشان دهید که چگونه به طرف عقب گام بردارد.
- بازی قایم باشک انجام دهید.
- به او نشان دهید که چطوری یک توپ بزرگ را بگیرد و پرتاب کند.
تشویق کنید
زمانی که کودکان یاد میگیرند راه بروند، بازی های جدید بکنند و مهارتهای جدید انجام دهند، نیاز به تشویق دارند.
برای تکامل عضلات کوچک و حل مسائل
به او کمک کنید که با بلوکها یک برج بسازد. روش ساختن را به او نشان دهید و با او بازی کنید.
به او نشان دهید که چطور چیزها را درون ظرف قرار دهد و چگونه آنها را درآورد.
15 تا 18 ماهگی (به غیرازفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک
او را تشویق کنید تا آنچه را که میخواهد، بیان کند. برای مثال به او بگویید چگونه «لطفاً من کمی شیر میخواهم» را بیان کند. وقتی کلمات را کنار هم میگذارد، او را تشویق کنید.
- وقتی اشاره میکند، به او بگویید چه عبارتی میتواند بگوید. ا گر به یک گربه اشاره میکند، بگویید: «آن یک گربه است.»
- در حالی که به تصاویر مجله و کتاب نگاه میکنید، از او بخواهید که موضوع آن را برایتان بگوید.
- یک تلفن اسباب بازی به او بدهید، بازی تلفن به پدربزرگ و مادربزرگ یا بابا را انجام دهید.
- با صدای بلند برایش کتاب بخوانید.
برای تکامل و مهارتهای شخصی و اجتماعی:
- او را در آغوش بگیرید و ببوسید، کاری کنید که او هم شما را در آغوش بگیرد و ببوسد.
- به او اجازه دهید تا درفعالیتهای روزمره به شما کمک کند.
- به او اجازه دهید که یک قاشق را روی میز بگذارد یا لباسهای کثیف را در سبد بگذارد.
- با کمک کردن به او در هنگام مسوا ک زدن با آب، به او یاد دهید که از دندانهایش مراقبت کند.
- بازی قایم موشک بکنید. ابتدا بازی را آسان و به تدریج که بازی کردن او بهتر شد، بازی را سختترکنید.
- برنامه ریزی مکرّر برای بیرون رفتن، مثل زمین بازی، باغ وحش یا پارک داشته باشید.
برای تکامل کنترل عضلات درشت
- موقع حمام یا شنا به او اجازه دهید تا با ریختن آب درون ظرف و خارج کردن آب از ظرف، بازی کند. از کاسه و ظروف پلاستیکی استفاده کنید.
- به او اجازه دهید که روی اسب گهواره ای بازی کند. مطمئن شوید که اسب ایمن باشد و سقوط نکند.
- به او نشان دهید که چگونه تاب بازی کند و چگونه از وسایل بالا برود.
- او را تشویق به راه رفتن روی نوک پنجه، عقبگرد و بالا و پایین رفتن از پله بکنید.
- او را به پارک یا محله ایی ببرید که میتواند بدود و یا توپ بازی کند.
برای تکامل عضلات کوچک و حل مسائل:
او را به بازی با بلوکها، قطعات بزرگ پازل، کشیدن با مداد شمعی و رنگ کردن با انگشت تشویق کنید.
به او نشان دهید که چگونه در حباب صابون فوت کند. در مورد اینکه حبابها چطور به نظر میآیند و احساس میشوند، صحبت کنید.
به کودک نشان دهید که چگونه نخ را داخل چیزهایی مثل سوراخ دکمه های بزرگ کند.
15 تا 18 ماهگی (غیرازفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک:
او را تشویق کنید تا آنچه را که میخواهد، بیان کند. برای مثال به او بگویید چگونه «لطفاً من کمی شیر میخواهم» را بیان کند. وقتی کلمات را کنار هم میگذارد، او را تشویق کنید.
– وقتی اشاره میکند، به او بگویید چه عبارتی میتواند بگوید. ا گر به یک گربه اشاره میکند، بگویید: «آن یک گربه است.»
– در حالی که به تصاویر مجله و کتاب نگاه میکنید، از او بخواهید که موضوع آن را برایتان بگوید.
– یک تلفن اسباب بازی به او بدهید، بازی تلفن به پدربزرگ و مادربزرگ یا بابا را انجام دهید.
– با صدای بلند برایش کتاب بخوانید.
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
– او را در آغوش بگیرید و ببوسید، کاری کنید که او هم شما را در آغوش بگیرد و ببوسد.
– به او اجازه دهید تا درفعالیتهای روزمره به شما کمک کند.
– به او اجازه دهید که یک قاشق را روی میز بگذارد یا لباسهای کثیف را در سبد بگذارد.
– با کمک کردن به او در هنگام مسوا ک زدن با آب، به او یاد دهید که از دندانهایش مراقبت کند.
– بازی قایم موشک بکنید. ابتدا بازی را آسان و به تدریج که بازی کردن او بهتر شد، بازی را سختتر کنید.
– برنامه ریزی مکرّر برای بیرون رفتن، مثل زمین بازی، باغ وحش یا پارک داشته باشید.
برای تکامل کنترل عضلات درشت:
موقع حمام یا شنا به او اجازه دهید تا با ریختن آب درون ظرف و خارج کردن آب از ظرف، بازی کند. از کاسه و ظروف پلاستیکی استفاده کنید.
– به او اجازه دهید که روی اسب گهواره ای بازی کند. مطمئن شوید که اسب ایمن باشد و سقوط نکند.
– به او نشان دهید که چگونه تاب بازی کند و چگونه از وسایل بالا برود.
– او را تشویق به راه رفتن روی نوک پنجه، عقبگرد و بالا و پایین رفتن از پله بکنید.
– او را به پارک یا محله ایی ببرید که میتواند بدود و یا توپ بازی کند.
برای تکامل عضلات کوچک و حل مسائل:
– او را به بازی با بلوکها، قطعات بزرگ پازل، کشیدن با مداد شمعی و رنگ کردن با انگشت تشویق کنید.
– به او نشان دهید که چگونه در حباب صابون فوت کند. در مورد اینکه حبابها چطور به نظر میآیند و احساس میشوند، صحبت کنید.
– به کودک نشان دهید که چگونه نخ را داخل چیزهایی مثل سوراخ دکمه های بزرگ کند.
18 تا 24 ماهگی (به غیرازفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک:
– آهنگهایی مانند لالایی بخوانید، آواز بخوانید و سعی کنید که کودک با شما هم آواز شود.
– هنگام حرف زدن از جملات کوتاه استفاده کنید و هر روز برای کودکتان کتاب بخوانید .
– اگر برای کودکتان تماشای تلویزیون را انتخاب کرده اید، برنامه های با کیفیت انتخاب کنید و با او درباره آنچه هر دو میبینید صحبت کنید. زمان دیدن روزانه را حدا کثر در نیم تا یک ساعت محدود کنید.
– باهم به کتابها و مجلات نگاه کنی د و از او بخواهید که آنچه را درتصاویراتفاق افتاده است، تعریف کند.
– برایش راجع به آنچه امروز اتفاق افتاده یا فردا اتفاق خواهد افتاد، بهخصوص قبل از رفتن به رختخواب صحبت کنید.
– به کودکتان آموزش دهید دستوراتی را که همراه با خواهش است، دنبال کند. برای مثال: «لطفاً پیراهن زرد را برای من بیاور.»
– اشاره به اشیا مختلف کنید و رنگ آنها را بگویید.
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
•به کودکتان نشان دهید که با همدیگر بازی کردن، تفریح است.
•یک دوست برایش پیدا کنید تا با او بازی کند. آنها را تشویق کنید با یکدیگر بازی کنند، برای مثال:
اسب بازی، قایم باشک.
•به کودکتان کمک کنید تاپازلها را جور کند یا با قوطیهای کفش برج بسازد.
•کودک را برای غذا خوردن، به استفاده از قاشق و چنگال تشویق کنید؛ همچنین سر سفره غذا، همراه بقیه خانواده بنشیند.
•به او آموزش دهید که چگونه دکمه، زیپ و قزن (قلاب)را ببندد؛ مثلاً از یک کتاب یا پارچه کهنه استفاده کنید.
•با او بازی لباس پوشیدن یا تلفن کردن را انجام دهید.
•به او اجازه دهید که جلوی آیینه بازی کند.
•هر وقت امکانش بود فرصت یک انتخاب را به او بدهید؛ برای مثال بپرسید: شما کدام میوه را دوست دارید موز یا سیب؟
برای تکامل کنترل عضلات درشت:
•کودکتان را تشویق کنید که بدود، در آب بازی کند، لگد بزند، پرتاب کند و یک توپ بزرگ را بگیرد.
با گرفتن دستانش به او نشان دهید که چگونه بالا و پایین بپرد.
•به او نشان دهید که چگونه تعادل خود را روی یک پا حفظ کند.
•به او نشان دهید در حالی که از موسیقی لذت میبرد، چگونه دست بزند، برقصد و بچرخد.
برای تکامل کنترل عضلات کوچک و حل مسائل:
•کودک خود را تشویق کنید که با شکلها واندازه های مختلف بازی کند؛ برای مثال سوراخهایی با اندازه ها و شکلهای متفاوت در بالای جعبه کفش درآورید. به کودک خود اشیایی بدهید که درون این سوراخها بیندازد.
•خمیر بازی با خاک رُس تهیه کنید و به کودک اجازه دهید که آنها را با بریدن، فش ردن و کش یدن به ش کلهای مختلف درآورد. (دستور تهیه خمیر بازی: یک قاشق چایخوری روغن + یک فنجان آب + دو فنجان آرد + سه چهارم قاشق چایخوری نمک)
2 تا 3 سالگی (به غیرازفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک:
•روزانه قصه بخوانید، با همدیگر شعر بخوانید، مثل «عروسک قشنگ من… » یا «یه توپ دارم قلقلیه.»…
•به حرفهای کودکتان گوش دهید، حتی ا گر گفته هایش معنی و مفهومی نداشته باشد به او فشار نیاورید.
•به کودکتان کمک کنید تا نام و نام خانوادگی خود را یاد بگیرد. به او کمک کنید تا رنگها، اسامی حیوانات، گیاهان و لباسها را یاد بگیرد.
•قصه های واقعی در مورد خودش بگویید، یا قصه های جدیدی بسازید.
•قصه هایی که او میگوید را بنویسید، سپس نوشته ها را برای کودکتان بخوانید .
یاد دهید:
در این سن کودکان میتوانند با شنیدن، تفاوت بین درست و غلط را درک کنند.
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
•کودکتان را تشویق کنید بدون هیچ کمکی از جانب شما، لباسهایش را بپوشد.
•به او اجازه دهید که به شما در کارهای خانه کمک کند، برای مثال از او بخواهید که لباسها و اسباب بازیها را جمع کند.
•به کودکتان اجازه دهید گاهی لباسهای قدیمی بزرگترها را به تن کند.
اصل:در این سن کودکان نامگذاری اشیا، شمارش ،تطابق رنگها وشکلها واندازه ها را یادمیگیرند.
به یاد داشته باشید:
کودکان اشتباه میکنند. اشتباهات آنها باید باملایمت تصحیح شود.
برای تکامل کنترل عضلات درشت:
•به او نشان دهید که چگونه یک توپ بزرگ را به طرف شما بیندازد. سپس به گونه ای که او بتواند بگیرد، توپ را به طرفش بیاندازید.
•او را به دویدن، بالارفتن، پریدن، حفظ تعادل و توپ بازی تشویق کنید.
•او را تشویق کنید تا بازیهایی مانند: دنبال سرگروه رفتن، خزیدن کوماندویی، نوک پنجه راه رفتن ،پرش خرگوشی در زیر میز، دور صندلی و روی بالش را انجام دهد.
به او اجازه دهید که یاد بگیرد چگونه یک سه چرخه را پا بزند.
به یاد داشته باشید:
نگاه کردن به تصویرکتابها و خواندن داستان برای کودکان، آنها را برای خواندن در آینده آماده میکند.
برای تکامل عضلات کوچک و حل مسائل:
•بازی جورچین انجام دهید. (جور کردن رنگها وشکلها)
•به او یاد دهید قطعات را از هم جدا کند و دوباره آنها را کناریکدیگر بگذارد .
•او را تشویق کنید که با پازلها، بلوکها و اسباب بازی هایی که درون هم میروند، بازی کند.
•به او یک شانه خالی تخم مرغ، که داخلش به چند قسمت تقسیم شده، بدهید و او را وادار کنید که شکلهای مختلف و رنگهای مختلف را درآن فضاها دسته بندی کند.
•تطبیق بین شکل یک شی و خود شی را به او نشان دهید، مثل نقاشی کردن یک توپ از روی یک توپ واقعی.
•به او نشان دهید که چگونه اشیا را دسته بندی کند، یکی، دو تایی، سه تایی و… بعد از او بپرسید تعداد اشیا در هر گروه چند تا است و کمک کنید تا آنها را بشمارد.
•به او یک دسته ازبلوکهای بزرگ مهد کودکی بدهید تا بازی کند.
به او یاد دهید که چگونه یک دایره، خط و غیره بکشد.
•به او یاد دهید که چگونگی اجسام را توصیف کند، و چیزهای نرم، چسبنا ک، سخت، زبر و خز مانند را نشان دهید.
۴ سالگی (به غیرازفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبانی و درک:
•به کودک اجازه دهید که ازکتابهای دلخواهش برای شما قصه بگوید .
•بازیِ گوش دادن و حدس زدن را انجام دهید. برای مثال صدای حیوانات مختلف را درآورید، و به او اجازه دهید که آن صداها را حدس بزند که مربوط به کدام حیوان است.
•سؤالات کودکان را تحسین کنید؛ صبور باشید و با کلماتی ساده جواب بدهید .
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
•به کودکتان اجازه دهید که وعده های غذایی و میان وعده ها را درست و کامل سرو کند .
•کودکتان را به باغ وحش، کتابخانه، موزه بچه ها یا مکانهایی که مراسم خاص جهت کودکان همسن و سال او هست، ببرید.
برای کنترل عضلات درشت:
•به کودکتان اجازه دهید که در کارهای خانه به شما کمک کند.
•با صندلی، میز و جعبه ها برایش مانع بسازید تا بتواند راه خودش را از میان آنها پیدا کند.
•او را به رقصیدن با موسیقی، حرکات موزون و اجرای دستورات تشویق کنید .
برای تکامل کنترل عضلات کوچک و حل مسائل:
•به کودکتان اجازه دهید تا خمیر بازی کند.
•به او اجازه دهید که کاغذ را ببرد، یا پاره کند و آن تکه ها را بر روی کاغذ دیگری بچسباند.
•به او اجازه دهید که مایعات را درون فنجان های بزرگ بریزد.
•برای رسم حروف و شکلها ازطراحی های «نقطه چین را دنبال کن» استفاده کنید.
5 سالگی (به غیرازفعالیتهای پیشین)
برای تکامل مهارتهای زبان و درک:
•هر روز برای او کتاب بخوانید و به کودکتان در خواندن کتاب کمک کنید.
•به او کمک کنید تا علائم خیابانی و برچسب چیزها را بخواند.
•به او نام خانوادگی، شماره تلفن و آدرس را یاد دهید.
برای تکامل مهارتهای شخصی و اجتماعی:
•اجازه دهید که یک دوست داشته باشد تا با او بازی کند.
•بازی “حدس بزن” با او انجام دهید. وانمود کنید که کاری را انجام میدهید و از او بخواهید که کار شما را حدس بزند. شکلکهای مختلف در آورید و از او بخواهید تا به شما بگوید چه نوع احساسی روی صورت شما میبیند.
•در مورد غذاهای سالم به او آموزش دهید.
•به او نشان دهید که چگونه تلفن جواب دهد و چگونه در موارد ضروری تلفن بزند.
•او را تشویق کنید که به خودش و خانوادهاش اهمیت دهد. وظیفه ای مانند جمع کردن لباسهای چرک، به او بدهید.
•به او کمک کنید، چگونه با دیگران سازگاری داشته باشد؛ شریک شدن و بده بستان را یاد بگیرد.
•کاری کنید تا خودش لباسهایش را انتخاب کند.
برای کنترل عضلات درشت:
•به کودکتان اجازه دهید که پریدن، بالا رفتن، جا خالی دادن را تمرین کند.
•به او اجازه دهید تا دوچرخه سواری با چرخهای کمکی را یاد بگیرد .
برای کنترل عضلات کوچک و حل مسائل:
•به کودک اجازه دهید تا کاری را در خانه؛ مثل چیدن میز در وقت غذا، انجام دهد.
•به او کمک کنید تا رسم حروف و اعداد را تمرین کند.
•و را تشویق کنید تا لباسش را بپوشد و درآورد.
•به او بستن بندهای کفش را یاد دهید.
نتیجهگیری: چرا قصهگویی برای کودکان اهمیت دارد؟
قصهگویی یک ابزار ساده اما بسیار مؤثر برای پرورش خلاقیت، تخیل و مهارتهای اجتماعی کودکان است. از طریق داستانها، کودکان مفاهیم ارزشمندی مانند همدلی، همکاری و شجاعت را میآموزند. همچنین، این فعالیت باعث تقویت رابطه عاطفی میان والدین و کودکان میشود و فرصتی را فراهم میآورد تا والدین با نیازها و دغدغههای کودکان خود بهتر آشنا شوند.
با انتخاب داستانهای جذاب و متناسب با سن کودک و استفاده از روشهای تعاملی قصهگویی، میتوانید لحظات آموزندهای برای فرزند خود خلق کنید. اگر به دنبال راهی برای تقویت رشد فکری و احساسی کودکان هستید، قصهگویی یکی از بهترین انتخابهاست. این فعالیت نه تنها دنیای کودکان را پر از شادی و هیجان میکند، بلکه پایهگذار آیندهای روشنتر برای آنها خواهد بود.
