در این مقاله از سری مقالات کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی محیا قصد داریم همراهان عزیز را با لوکومالسی پیرامون بطن (PVL) آشنا می نماییم.
لوکومالسی پیرامون بطن یا Perventricular Leukomalacia یک آسیب به ماده سفید مغزی (White matter injury) میباشد که مغز نوزاد نارس را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با فلج مغزی (Cerebral palsy) ارتباط دارد. PVL ناشی از هیپوکسی- ایسکمی (Hypoxia- Ischemia) به همراه یا بدون عفونت میباشد و با ضایعات نکروز ماده سفید، هیپومیلیناسیون، فعال شدن میکروگلیال، آستروگلیوز و مرگ عصبی مشخص می‌شود. ریسک فاکتور هایی که موجب PVL می‌شوند: نارس بودن نوزاد بدلیل رشد نابالغ عروق مغزی، آزاد بودن رادیکال های آزاد، کاهش انرژی رسانی، عفونت های داخل رحمی، وجود هیپوکسی- ایسکمی و کوریوآمنیونیت.
آسیب به ماده سفید مغزی در نوزادان مبتلا به PVL میتواند به طور گسترده به ماده سفید اطراف بطنی، زیر قشری(Subcortical) و جسم پینه ای و کپسول داخلی گسترش یابد. آسیب به هرکدوم از این نواحی موجب نشانه های خاصی می شود برای مثال آسیب به راه های کورتیکواسپاینال (قشری-نخاعی) منجر به نقص حرکتی از جمله Cerebral palsy می‌شود. آسیب به نواحی خاکستری مانند تالاموس و Basal ganglia نیز میتواند در این افراد دیده می‌شود.
PVL بین هفته ی 23-30 حاملگی شایع است. بعد از هفته 24 تا 2سالگی ما تکامل سیستم عصبی که شامل شکل گیری آکسون و دندریت، تشکیل سیناپس ها و ساخت میلین را داریم و آسیب در این مرحله موجب آسیب جبران ناپذیر به فرایند تکامل سیستم عصبی می‌شود.
شیوع:
هر ساله، PVL 20000 تا 30000 کودک نارس که وزن کمتر از 1500 گرم دارند را درگیر می‌کند. حدود 7000 از این کودکان دچار سکته مغزی می‌شوند.
دلیل:
علت آن به طور دقیق مشخص نیست. میتواند به دلیل نگرفتن خون و اکسیژن کافی به مغز باشد. بقیه ی مواردی که میتوانند موجب PVL بشوند شامل:
- خونریزی مغزی (Brain bleed): خونریزی داخل بطنی
- پارگی زودهنگام کیسه آمنیوتیک
- وجود عفونت داخل رحم
علایم:
در موارد خفیف بعضی نوزادان علایمی نشان نمی‌دهند. بعضی مواقع نشانه ها طی زمان آهسته خود را نشان می‌دهند. بیشترین علایم PVL در شش تا نه ماهگی خود را نشان می‌دهند و شامل:
تاخیر رشدی (ذهنی و جسمی)، دشواری در حرکات چشم ،از دست دادن شنوایی و مشکلات بینایی ،اختلال های یادگیری ،مشکلات حرکتی ،اسکولیوز ،تشنج (صرع) ،عضلات کوتاه شده مخصوصا در اندام تحتانی(اسپاستیسیتی) ،بی اختیاری ادرار
تشخیص
بررسی علایم PVL توسط متخصص :
–گرفتن MRI: MRI از امواج رادیویی، یک آهنربا و یک کامپیوتر برای گرفتن عکس از داخل بدن استفاده می‌کند. این تصاویر تغییرات بافت مغزی کودکان را نشان می‌دهد.
–سونوگرافی سر: اولتراسوند از امواج صوتی برای عکس گرفتن از بافت بدن استفاده می‌کند. اگر کودک شما PVL داشته باشد، سونوگرافی در بافت مغزی کودک کیست یا یک سری فضای خالی را نشان می‌دهد. معمولا سونوگرافی جمجمه از هفته چهارم تا ششم بعد از تولد گرفته می‌شود. در NICU، طی تولد یا در رحم میتوان سونوگرافی گرفت.
درمان:
هیچ درمان قطعی برای PVL وجود ندارد. مداخلات درمانی روی کاهش علایم و افزایش کیفیت زندگی کودکان تمرکز دارد. این مداخلات شامل:
–استفاده از وسایل تطابقی و کمکی مانند عصا، ویلچر و واکر میتواند به این افراد در انجام کارهای روزمره کمک کند.
–مصرف داروهایی که توسط متخصصان تجویز می‌شود.
–فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و مفاصل درگیر موثر میباشد.
–گفتاردرمانی به درمان و تخفیف مشکلات مرتبط با گفتار و زبان و همچنین اختلالات بلع در کودکان کمک می‌کند.
–کاردرمانی
پیشگیری:
به طور کلی نمیتوان ریسک ابتلا را کاهش داد اما میتوان با مراجعه به موقع به مراکز درمانی به محض شروع علایم برای کاهش آنان اقدام کرد.
پروگنوز:
PVL میتواند موجب مشکلات رشدی جسمی و ذهنی شود. در موارد شدید میتواند منجر به فلج مغزی شود. نیاز به مانیتورینگ مداوم برای تغییر شرایط کودک می‌باشیم.
عمر این کودکان از چند ماه تا چند سال متغییر است. عمر آنان به میزان و شدت علایم بستگی دارد مانند:
توانایی غذا دادن به خود، توانایی حرکت، عملکرد سیستم تنفسی، توانایی ذهنی
کاردرمانی در PVL:
–کنترل حرکات ظریف: افزایش زبردستی دست با استفاده تقویت قدرت عضلات دست، حرکات مجزای انگشتان، درمان های دستی، ایجاد قوس کف دستی، آپوزیشن شست و انواع گرسپ ها با استفاده از فعالیت هایی مانند فشردن گیره لباس، بازی با اسباب بازی های آبپاش و هل دادن سکه ها به شکاف قلک
–هماهنگی دو طرفه: استفاده از بازی و فعالیت هایی که به کودکان استفاده همزمان از دو طرف بدن را یاد می‌دهد مانند طبل زدن یا جدا کردن لگو ها
–ثبات و قدرت اندام فوقانی: بازی روی افزایش قدرت و ثبات تنه، شانه و عضلات دست از طریق تمارینی مانند چهار دست و پا رفتن، خوابیدن روی شکم وقتی دارد مطالعه می‌کند، گرفتن توپ وقتی روی زانو است و ریختن آب از ظرف توی لیوان است.
–عبور از خط وسط: این فعالیت ها مانند پرتاب توپ ها به سمت هدف در سمت راست یا چپ مرکز به کودک می آموزد که با دست ها و پاهای خود به طرف مقابل برسد.
–افزایش حرکات بینایی: تقویت هماهنگی چشم و دستان از طریق فعالیت هایی مانند طراحی، نخ کردن مهره ها، گرفتن و پرتاب توپ میباشد.
–درک بینایی: فعالیت هایی که موجب تقویت توانایی درک، ارزیابی و توصیف چیزی که میبیند، می شود. فعالیت ها شامل پازل الفبا، بازی با اشکال مختلف و بازی های جورکردنی میباشد.
–مراقبت از خود: افزایش توانایی انجام فعالیت های روزمره و افزایش استقلال کودک در خانه، مدرسه و در جامعه میباشد. فعالیت های میتوانند به سادگی تمرین ADL (فعالیت های روزمره) مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن و غذا خوردن باشد.
کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی محیا، با کادری مجرب در زمینه درمان لوکومالسی پیرامون بطن، برای انجام ارزیابی، تشخیص و مداخله به هنگام، آماده خدمت رسانی به مراجعین محترم در حیطه اختلالات حرکتی، شناختی و گفتاری حاصل از لوکومالسی پیرامون بطن میباشد.
