کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی محیا

در این  مقاله از سری مقاله های کلینیک محیا قصد داریم تا به مبحث تاخیر در رشد تکاملی کودکان و بررسی ابتلا به آن توسط عفونت سیتومگالوویروس بپردازیم:

تاخیر یا تفاوت های فردی؟!

– برای اولین بار ، کودک شما در چه سنی توانست به کمک میز یا صندلی بایستد؟
– نخستین باری که فرزند شما موفق شد تا اولین کلمه خویش را بر زبان آورد به یاد دارید؟
– اولین حضور افراد ناآشنا در اطراف کودک خود که منجر به غریبی کردن او شده باشد در چه زمانی رخ داده است؟

سوالات بالا نمونه هایی از هزاران پرسشی است که پاسخ آن ها میتواند تداعی کننده خاطرات زیبای “اولین” های هر کودک برای والدین خود و در مواجه با شرایط جدید و مراحل مختلف رشد و تکامل او باشد.

اما سوال اساسی اینجاست که آیا پاسخ همه والدین به این پرسش ها یکسان خواهد بود و یا به عبارتی دیگر آیا تمامی کودکان در یک زمان معین سطوح مختلفی از توانایی ها را کسب خواهند کرد؟

امروزه به کمک مطالعات انجام شده و به لطف ابزار های ساختار یافته موجود در این زمینه ، پیش بینی سطوح مختلف رشد و تکامل کودکان ممکن شده است ، این بدین معناست که برای دستیابی به سطوح مختلفی از توانایی ، بازه های زمانی مشخصی تعیین شده و کسب هر مهارتی محدود به بازه زمانی معین شده می‌باشد.

هر کودک می‌تواند بر مبنای توانایی های خود در حیطه های مختلف جسمی ، شناختی ، اجتماعی و زبانی ، مسیر رشد و نمو را با “سرعتی” بیشتر یا کمتر از سایر کودکان هم سن خود ، طی کند.
در بین مراحل رشد و نمو ، آنچه که در تمامی کودکان یکسان است ، نوع مهارت به دست آمده و سطحی است که کودک با توجه به شرایط خود ، آن را کسب می‌نماید.

هر چند وجود تفاوت های فردی در بین کودکان ، صرفا می‌تواند سرعت کسب این توانایی ها و سطوح را تحت تاثیر خود قرار دهد و مشاهده تفاوت هایی در تغییر و تحولات رشدی از ۱ تا ۶ ماه نسبت به سایر همسالان در نوباوگان کاملا عادی به نظر می‌رسد ، از هر کودک سالم انتظار می‌رود که این مهارت خاص را در بازه ای مشخص کسب کنند.

چه زمانی باید نگران شد؟

پس بازه های مشخص شده ، حاکی از فرصتی است که کودک با توجه به شرایط بدنی “به هنجار” خود ، برای کسب هر مهارت در اختیار دارد.
کودکی که نتواند در بازه ای مشخص سطح مطلوبی را کسب نماید ، حاکی از عدم کسب پیش نیاز آن سطح در او بوده و وجود اختلالات و دشواری هایی را در سطوح ما قبل خود مشخص می‌کند.

در صورتی که کودک عناصر و توانایی های مورد نیاز برای انجام یک فعالیت را کسب نکرده باشد ، تکرار و تمرین برای انجام فعالیت مذکور در او بی فایده بوده و می‌بایست با انجام یک ارزیابی دقیق ، نسبت به رفع و برطرف کردن دشواری های احتمالی و کسب مهارت های بنیادین برای انجام فعالیت مد نظر ، اقدام کرد.

تاخیر در رشد تکاملی چیست؟

در واقع تاخیر در رشد تکاملی هنگامی رخ می‌دهد که کودک بازه زمانی مشخصی را که یک شیرخوار به طور طبیعی برای به دست آوردن مایلستون های رشدی مختلف باید صرف کند ، طی کرده ولی توانایی های مرتبط با آن را به دست نیاورده باشد.
به همین خاطر عبارت هایی کلی مثل “تاخیر در رشد” و یا “دیرکرد تکاملی” ، مانند چتری بر روی حیطه های گوناگون حرکتی ، شناختی ، اجتماعی و زبانی گسترده شده و طیف وسیعی از اختلالات مرتبط با فرآیند های رشدی را در بر می‌گیرند.

تاخیر در رشد تکاملی گاها جزئی بوده و می‌توان با توجه به نکات ساده ای همچون رعایت رژیم های ویژه تغذیه ای و تمرین های معمول ، آن را برطرف ساخت.
اما در طرف مقابل نیز ، تاخیر در رشد کودک می‌تواند در دو یا چند حیطه مشاهده شده و جنبه های رشدی متعددی را درگیر کند ؛ اختلالی که از آن معمولا با نام “اختلال رشد فراگیر” یاد می‌شود.

تاخیر در رشد چرا به وجود می آید؟

همانطور که گفته شد ، این واژه حیطه گسترده ای از اختلالاتی را در بر میگرد که ممکن است عوامل زیادی در پیدایش هر یک از آن ها دخیل باشند.
با این حال ، به نظر می‌رسد مجموعه ای از عوامل گوناگون ، دستگاه اعصاب مرکزی کودکان را تحت تاثیر قرار داده و از این رو مانند بسیاری از اختلالات نورولوژیک دیگر ، علل بروز این اختلال را می‌توان از نظر زمان پیدایش ، به سه دسته کلی علل پیش از تولد ، در حین تولد و پس از تولد تقسیم بندی کرد.
در این بین می‌توان علل پیش از تولد را حائز اهمیت بیشتری دانست.

مهم ترین عوامل پیش از تولد کدام هستند؟

از عوامل شناخته شده تری مانند وجود نا به‌هنجاری های ژنتیکی (نشانگان داون ، ترنر و …) و عدم پایداری محیط داخل رحم مادر گرفته تا علل کمتر شناخته شده تری مانند ابتلا به انواع عفونت های ویروسی نادر (مانند سیتومگالوویروس⚠️) را ، می‌توان از جمله ریسک فاکتور هایی دانست که خطر ابتلای جنین به اختلالات رشد تکاملی را در زمان پس از تولد بالا خواهد برد.

ابتلا به تاخیر در رشد تکاملی در اثر عفونت با سیتومگالوویروس

سیتومگالوویروس نام ویروس شایعی است که در بدن ۵۰ الی ۸۰ درصد افراد بالغ در گوشه و کنار دنیا مشاهده می‌شود.
در صورتی که این ویروس برای نخستین بار به بدن انسان راه پیدا کند ، تا آخر عمر همراه وی خواهد بود.
با این حال ، اکثر افراد ناقل سیتومگالوویروس از حضور آن در بدن خود بی اطلاع می‌باشند ، چرا که این ویروس در بالغین به ندرت ایجاد علائم کرده و موفق به بیمار کردن شخص می‌شود.

شاید برای شما سوال پیش بیاید که چند درصد از زنان باردار به این ویروس مبتلا هستند؟

بر اساس آمار موجود حدود ۱ الی ۴ درصد زنان باردار در طول دوره حاملگی خود عفونت اولیه حاصل از CMV را تجربه خواهند کرد.
میزان این ابتلا در میان مادرانی که در مراکز آموزش و یا نگهداری کودکان (مانند بیمارستان های اطفال ، مدارس ، مهد های کودک و …) مشغول به کار هستند ، تا ۱۰ مورد در هر ۱۰۰ مورد بارداری موفق نیز گزارش شده است.

اما این عفونت در چند درصد از نوزادان وجود دارد؟

حدود ۰.۲ تا ۲.۲ درصد نوزادان ، عفونت حاصل از سیتومگالوویروس را تجربه خواهند کرد.

علائم عفونت سیتومگالوویروس در نوزادان چیست؟

حدودا هر ۱ نوزاد از هر ۱۰ مورد مبتلا ، علائم ابتلای به عفونت سیتومگالوویروس را در بدو تولد از خود نشان خواهند داد.
متداول ترین این علائم عبارت اند از :
• میکروسفالی
• کهیر های پوستی قرمز یا بنفش
• یرقان
• کبد و طحال ملتهب
• تشنج

از مهم ترین راه های انتقال سیتومگالوویروس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• خون
• شیر مادر
• مایعات جنسی
• استفراغ نوزاد
• ادرار
• پیوند عضو آلوده یا سلول های بنیادین

تا کنون درمانی قطعی برای عفونت سیتومگالوویروس وجود نداشته و با تجویز داروهای ضد ویروس می‌توان سرعت تکثیر آن را کاهش داده و تا ساخت آنتی بادی توسط سیستم ایمنی بدن ، از گسترش و فراگیر شدن عفونت جلوگیری کرد ، اما در صورتی که آلودگی نوزاد به عفونت سیتومگالوویروس تشخیص داده نشده و روند تکثیر و پخش شدن ویروس ها در بدن ، از سمت احشاء داخلی به سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) کشیده شود ، می‌تواند در آینده ای نزدیک سبب ایجاد مشکلاتی از قبیل مشکلات شنوایی و تاخیر رشد تکاملی در شیرخواران گردد.

کاردرمانی در تاخیر در رشد تکاملی

همانطور که پیش از این نیز به آن پرداخته شد ، عدم دستیابی به توانایی های مطلوب در هر مقطع زمانی از رشد شیرخواران و نوپایان ، حاکی از ناتوانی در کسب مهارت های پیش زمینه ای برای انجام فعالیت مذکور می‌باشد.
از این رو پیش از هر چیز نیاز است است که با انجام یک ارزیابی جامع و کامل برای یافتن حیطه هایی که کودک در آن ها نیاز به کمک داشته و از توانایی کافی برخوردار نیست ، آگاهی حاصل گردد.

حیطه هایی که کودکان ممکن است در آن ها نسبت به همسالان خود دچار تاخیر باشند ، می تواند ترکیبی از یک یا چند حیطه زیر باشد :

• تاخیر در مهارت های حرکتی درشت مانند راه رفتن ، گردن گرفتن ، غلتیدن و چهار دست و پا راه رفتن.
• تاخیر در مهارت های حرکتی ظریف مانند قرار دادن مکعب ها روی هم و دستکاری اشیاء کوچک تر در کف دست.
• تاخیر در مهارت های شناختی مانند توانایی بازشناسی چهره ها یا درک مفاهیم مرتبط با اشکال و رنگ ها.
• تاخیر در مهارت های ارتباطی بدنی مانند ارتباط چشمی و استفاده از زبان بدن.
• تاخیر در مهارت های عاطفی مانند درک صحیح حالات چهره افراد و بروز به‌هنجار حالات روحی و روانی از طریق گفت و گو و کنترل خشم یا ترس.
• تاخیر در مهارت های مرتبط با بازی کردن مانند بازی های حسی و حرکتی در شیرخواران ، بازی‌ های سمبولیک در نوباوگان و بازی‌ های قاعده دار در کودکان سنین پیش دبستان و دبستان.

پس از انجام ارزیابی های لازم ، نوبت به طراحی یک پروتکل درمانی مطلوب می‌رسد.
یکی از متداول ترین اشتباهاتی که ممکن است برخی از والدین در زمینه پیگیری و درمان تاخیر رشد کودک خود مرتکب شوند ، استفاده از برنامه های درمانی غیر اختصاصی موجود در انواع مختلف می‌باشد.
از آنجایی که سطوح درگیری و علل ابتلای به تاخیر در رشد تکاملی در بین کودکان با نیاز های ویژه ، بسیار گوناگون است ، اکیدا توصیه می‌شود تا والدین برای انجام یک ارزیابی دقیق و نیز طراحی یک پروتکل درمانی اختصاصی متناسب با نیاز ها و شرایط ویژه فرزند خود ، اقدام کنند.
نکته ای که در این بين بسیار حائز اهمیت است ، توجه ویژه به زمان شروع مداخلات توانبخشی و جلوگیری از وقفه و از دست دادن زمان طلایی موجود برای مداخله به هنگام می‌باشد‌.

کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی محیا ، با کادری مجرب در زمینه درمان اختلالات رشد تکاملی ، برای انجام ارزیابی ، تشخیص و مداخله به هنجار ، آماده خدمت رسانی به مراجعین محترم می‌باشد.

گفتاردرمانی در تاخیر در رشد تکاملی

در حیطه گفتار اما ، تاخیر در کلام و اختلالات مرتبط با زبان نیز در بین بسیاری از کودکان مبتلا به تاخیرات رشدی ، مشاهده می‌شود.
اختلالاتی که معمولا خفیف بوده و با آغاز زودهنگام مداخلات توسط متخصصین حیطه گفتار ، به راحتی برطرف می‌شوند.
انجام یک ارزشیابی دقیق و مشخص کردن نواحی نیازمند به کمک و ارتقا توسط پاتولوژیست و نیز طراحی یک برنامه دقیق درمانی ، از جمله مهم ترین مراحلی هستند که باید طی شوند.
کلینیک محیا با در بر داشتن بهترین آسیب شناسان حیطه گفتار و زبان ، آماده خدمت رسانی به مراجعین محترم خواهد بود.

درباره “تاخیر در رشد تکاملی کودکان” بیشتر بخوانید :

ما رو در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید!

اینستاگرام کلینیک توانبخشی محیا