در این مقاله از سری مقاله‌های کلینیک محیا قصد داریم تا در مورد رفلکسها انواع آن و علائم آن صحبت کنیم:

رفلکس‌‌‌ها:

رفلکس پاسخ غیر ارادی و سریع به محرک‌های حسی مختلف است که از طریق قوس رفلکس ارایه می‌شود.معاینه‌ی رفلکس‌ها بخصوص در صورتی که با سایر بخش‌های معاینه‌ی عصبی همراه شود،می‌تواند ابزار تشخیص خوبی در بیماران با اختلالات حرکتی و حسی باشد.انواع واکنش‌های غیر ارادی که در معاینه‌ی عصبی امتحان می‌شود شامل:

• رفلکس‌ها‌ی کششی عضلانی(رفلکس‌های تاندونی عمقی)که با ضربه به تاندون وکشش عضلانی بدست می‌آیند.

•  رفلکس‌های سطحی با تحریک پوست به دست می‌آیند.

•  رفلکس‌های پاتولوژیک با ترکیبی از محرک‌های حسی فوق بدست می‌آیند.

رفلکسهای تاندونی عمقی و رفلکس‌های سطحی به صورت طبیعی دیده می‌شود، در حالی که رفلکس‌های پاتولوژیک در فردطبیعی دیده نمی‌شود و نشاندهنده‌ ی حالت‌های پاتولوژیک است.

قوس رفلکس:

یک راه عصبی غیرارادی که به وسیله آن تحریک محرک به تاندون عضله منجر به ایجاد پاسخ متعاقب می شود. به عنوان یک رفلکس مونوسیناپتیک (تک سیناپسی) بدلیل وجود تنها دو نورون حسی و حرکتی و یک سیناپس بین این دو شناخته می شود.

1) رسپتورها:در پوست یا تاندون و در انتهای نورون حسی قرار داشته و محرک‌ را دریافت و پاسخ را به صورت پیام الکتریکی در می آورد.

2) نورون حسی بزرگ: پیام عصبی دریافت شده از گیرنده ها را از طریق مسیر آوران ( بخشی که پیام عصبی را به مراکز عصبی هدایت میکند) به جسم سلولی خود در ریشه خلفی گانگلیون نخاع انتقال داده و در نخاع با اینترنورون ها سیناپس می دهد.

3) نورون های واسطه: در نخاع یا ساقه مغز می باشند و شامل مجموعه ای از اینترنورون ها و سیناپس بین آنها می باشد.

4) نورونهای حرکتی: نورون حرکتی پس از دریافت پیام عصبی مربوطه از نورون های پیشین خود از طریق مسیر وابران (بخشی که پیام عصبی را از مراکز عصبی به سوی عضله هدایت میکند) و آلفا موتور نورون که در شاخ قدامی نخاع قرار دارد، به عضله مرتبط پیام را انتقال می دهد.

5) ارگان هدف یا عضله: پیام نورون حرکتی به دوک عضلانی که مسئول تشخیص و تنظیم کشش عضله می باشد، انتقال داده می شود. پاسخ عضله در نهایت بستگی به نقش عضله( آگونیست یا آنتاگونیست بودن) مهار یا تحریک می شود. برای عملکرد بهتر عضله آگونیست و انقباض آن نیازمند مهار شدن عضله ی آنتاگونیست طی ایجاد پاسخ رفلکسی می باشیم.

اختلال در هر کدام از این بخش ها موجب اختلال در ایجاد رفلکس میشود.

رفلکس‌های کششی عضلانی:

به نام رفلکسهای تاندونی عمقی یا واکنش‌های غیر ارادی تاندونی شهرت دارند.ضربه به تاندون پا با چکش رفلکس موجب کشش ناگهانی عضله و تحریک رسپرتورهای آن و شروع قوس رفلکس میشود.به همین خاطر به نظر میرسد اصطلاح رفلکس کششی عضلانی از نظر فیزیولوژیک صحیح‌تر است.

نحوه انجام رفلکس‌های تاندونی عمقی:

ابزار مورد نیاز یک چکش رفلکس است که به شکل‌های مختلفی ساخته شده است.یک چکش رفلکس مناسب باید طول دسته و وزن مناسبی داشته باشد تا نیروی کافی را در هنگام ضربه به تاندون‌ها اعمال کند.چکش‌های رفلکس سبک و با دسته‌ی کوتاه قادر به ایجاد رفلکس در خیلی از موارد نیستند و این پزشک را دچار اشتباه می‌کند.

 

ابتدا اندام مورد نظر را شل باید کرد.این کار با صحبت کردن با بیمار و دادن وضعیت صحیح به اندام عملی است.

توجه داشته باشید که انقباض واضح و نیز شلی مطلق در اندام‌ها منجر به کاهش کاذب در پاسخ رفلکس می‌شود.

بهترین وضعیت آن است که اندام در شلی نسبی و با انقباض بسیار ضعیف باشد.

به این منظور رفلکس‌های اندام ‌های فوقانی یا واکنش‌های غیر ارادی در وضعیت نشسته در کنار تخت با پاهای آیزان و در حالی که دست‌هاروی ران تکیه داده‌اند و آرنج مختصری خم است،به خوبی به دست می‌آیند.

در بیمارانی که علیرغم رعایت نکات فوق هیچگونه پاسخ رفلکس مشاهده نمی‌شود،قبل از آن که برچسب ارفلکسی یا فقدان رفلکس را بزنیم باید از مانورهای تشدیدرفلکس استفاده کرد.

به این منظور سعی می‌کنیم سایر عضلاتی را که در رفلکس دخالت ندارند به انقباض درآوریم.

به عنوان مثال در مورد رفلکس‌های اندام فوقانی، از بیمار بخواهید دندان‌های خود را روی هم بفشارد یا دست سمت مقابل را مشت کند و زانوها را به یکدیگر فشار دهد.

در مورد رفلکس زانو از بیمار بخواهید مانور جندراسیک انجام دهد.

در این مانور بیمار انگشت‌های دو دست را در یکدیگر مشت کرده و می‌کشد.

خیلی از بیمارانی که در شرایط معمولی قادر به دادن رفلکس نبوده‌اند،با انجام مانورهای فوق  واکنش‌های غیر ارادی قابل قبولی ارائه می‌دهند.

 

رفلکس‌های روتین اندام‌های فوقانی

رفلکس دو سر:

در حالت نشسته در لبه‌ی تخت و با پاهای آویزان،از بیمار بخواهید اندام‌های فوقانی را در حالت پروناسیون و فلکسیون روی ران تکیه دهد و با چکش رفلکس بر روی ایندکس با شست خود که روی تاندون قرار داده‌اید،ضربه بزنید.پاسخ طبیعی به صورت انقباض عضله‌ی دوسر و فلکسیون آرنج است.این رفلکس در وضعیت خوابیده هم قابل انجام است.

این رفلکس مربوط به ریشه ی C5 و C6 می باشد.

رفلکس سه سر:

در حالت طبیعی بدست آوردن آن دشوارتر از رفلکس دو سر است.بیمار تقریبا به همان ترتیبی که در مورد واکنش‌های غیر ارادی دو سر گفته شد وضعیت می‌دهیم،با این تفاوت که گاهی لازم است دست بیمار به عقب‌تر آمده و روی هیپ تکیه کند.پاسخ به دنبال ضربه به تاندون سه سر،به صورت انقباض عضله سه سر و اکستانسون آرنج است.

این رفلکس مربوط به ریشه ی C7 می باشد.

رفلکس براکبورادیالیس:

وضعیت بیمار شبیه رفلکس دو سر است.با این تفاوت که ساعد باید در بین دو حالت پروناسیون و سوپیناسیون باشد.محل ضربه‌ی چکش در دیستال رادیوس در مچ است. همزمان عضله‌ی براکبورادیالیس را لمس کرده و انقباض آن را ارزیابی می‌کنیم.پاسخ به صورت فلکسیون آرنج است.

این رفلکس مربوط به ریشه ی C5 و C6 می باشد.

رفلکس فلکسیون انگشتان:

در حالی که انگشتان دست بیمار خم شده است،به سطح پالمار انگشتان ضربه می‌زنیم.

پاسخ رفلکس به صورت خم شدن شست و سایر انگشتان است.

رفلکس‌های روتین اندام‌های تحتانی

رفلکس زانو:

در حالت نشسته و با پاهای آویزان از لبه تخت به خوبی قابل انجام است.جهت انجام رفلکس زانو در وضعیت خوابیده،لازم است دست خود را زیر زانوی بیمار قرار داده،مختصری خم کرده و در شرایطی که فقط پاشنه پای بیمار روی تخت قرار تماس دارد،با چکش به تاندون پاتلا ضربه بزنید.

این رفلکس مربوط به ریشه ی L2-L4 می باشد.

رفلکس اشیل:

در بهترین وضعیت بیمار به حالت پرون روی شکم خوابیده و در حالی که زانو 90 درجه خم شده است، به تاندون آشیل ضربه زده.رفلکس آشیل را می‌توان در حالت خوابیده به پشت است.

این رفلکس مربوط به ریشه ی S1 می باشد.

این پست ادامه دارد.

 

ما رو در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید!

اینستاگرام کلینیک توانبخشی محیا