کاردرمانی در نوزادان نارس

کاردرمانی در نوزادان (نوزاد) نارس

مشاهده چندین و چند باره تصاویر دوران حاملگی مادر برای والدین و یا اطرافیان کودک، تجربه بسیار لذت بخشی است که تداعی کننده لحظات شیرین انتظار، برای فرارسیدن زمان تولد نوزاد می‌باشد.

اما گاها اشتیاق بیش‌ از حد پدر و مادر برای مواجه با فرزند خود، باعث می‌گردد تا به پایان رسیدن هر چه سریع تر زمان حاملگی را، بر این انتظار خوشایند ترجیح دهند؛ غافل از اینکه بروز یک تولد زودهنگام می‌تواند برای کودک خطرات و آسیب‌های بیشماری را به دنبال داشته باشد.

در صورتی که تولد جنین پیش از هفته ۳۷ ام حاملگی فرارسد، نوزاد به دنیا آمده اصطلاحا “زودرس” نامیده می‌شود.

کارشناسان هنوز همه دلایلی را که ممکن است باعث تولد زودهنگام یک نوزاد شود را شناسایی نکرده اند، اما با این حال معتقدند عواملی تحت عنوان ریسک‌فاکتور ها (عوامل خطر آفرین) در بروز این اتفاق دخیل هستند :

‏• باردار بودن بیش از یک جنین
‏• سابقه زایمان زودهنگام
‏• مصرف مشروبات الکلی و سوء مصرف مواد
‏• کوتاه بودن زمان بین دو بارداری متوالی

 

دقیقا به چه کارهایی “آکوپیشن” گفته می‌شود؟

آکوپیشن ها فعالیت هایی هدفمند هستند که انسان ها فارغ از جنسیت و یا سن، از روی علاقه و اختیار انتخاب کرده و یا به انجام دادن آن ها، نیاز دارند.

برای مثال نوزادی را در نظر بگیرید که روز خود را با بیدار شدن از خواب شروع می‌کند و هنگامی که به سطحی قابل قبول از هشیاری رسید، از طریق کاوش کردن در محیط با افراد و اشیاء مختلف آشنا شده و بازی می‌کند.

در ادامه نیز این نوزاد به کمک مراقبین خود حمام کرده و به فاصله کوتاهی از تغذیه به وسیله شیر مادر، دوباره به خواب فرو می‌رود.

جالب است بدانید که علاوه بر تمامی فعالیت های ذکر شده در مثال فوق، از خوابیدن نوزاد در طول شبانه روز نیز می‌توان به عنوان آکوپیشن بسیار مهمی یاد کرد که در صورت مختل شدن روند آن، کیفیت زندگی او را دست‌خوش تغییراتی جدی خواهد کرد.

در نهایت اما می‌توان گفت که این آکوپیشن ها هستند که با اتصال به یکدیگر، سرتاسر زندگی و فعالیت های روزمره یک فرد را تشکیل می‌دهند.

 

کاردرمانی چیست؟

دانستیم که روند طبیعی زندگی روزمره افراد چیزی جز انتخاب و انجام زنجیره ای به هم پیوسته از آکوپیشن های متوالی نیست.

در صورتی که فرد به دلیل ناتوانی های ناشی از آسیب های جسمانی، روانی و یا ذهنی، در انجام فعالیت های روزمره خویش با دشواری هایی مواجه شده و به عبارتی دیگر استقلال خود در زندگی را از دست بدهد، می‌تواند با مراجعه به متخصصین کاردرمانی از مداخلات موجود بهره گیرد.

همچنین آکوپیشنال تراپیست ها (کاردرمانگران) به مراجعین خود کمک می‌کنند تا با انتخاب ابزار و یا استراتژی های مناسب، بر معلوليت و یا ناتوانی غلبه کنند.

 

کاردرمانی در نوزادان نارس

امروزه متخصصین کاردرمانی اما به عنوان عضوی حیاتی از تیم واحد مراقبت های نوزادی شناخته می‌شوند.

برخی از اهدافی که توسط کاردرمانگران برای کاردرمانی نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) دنبال می‌شوند عبارت است از :

• رصد شبانه روزی و پوزیشن دهی مناسب برای حذف فاکتور های خطر آفرین و جلوگیری از وقوع آسیب های احتمالی به نوزاد

• اخذ تست های تخصصی ارزیاب رشد تکاملی در زمینه برخی از مایلستون های رشد جسمانی و ارتباطی از نوزاد و پایش دقیق روند رشد طبیعی

• ارائه مداخلات و درمان های آکوپیشن محور متناسب با فعالیت های روزمره نوزادان نارس در حین وضعیت هشیاری و نیمه هشیاری

• ارائه مشاوره تخصصی در زمینه مراقبت از نوزاد زودرس، پس از ترخیص از بیمارستان در جهت شبیه سازی حداکثری محیط نگهداری از نوزاد زودرس به فضای رحمی

متخصصین کاردرمانی نوزادان نارس در بخش مراقبت های ویژه در واقع باید طوری برنامه مداخلات را طراحی کنند که نوزاد بتواند از تمام ظرفیت های آکوپیشنال خود استفاده کند.

آن ها همچنین حمایت و تسهیل لازم برای درگیری نوزاد در فعالیت ها و خرده وظایفی که در NICU به او داده می‌شود را تامین می‌کنند.

 

کلینیک تخصصی توانبخشی محیا

کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی

آدرس: میدان ملت، خیابان برادران شهید محمدی (ریحانی)، بین بانک شهر و پاسارگاد، پلاک ۱۴، طبقه دوم (زنگ شماره ۴)

 021-22982608      021-22982502     09395575699

 

به طور کلی می‌توان آکوپیشن های نوزاد در بخش مراقبت های ویژه نوزادان را به 4 دسته کلی تقسیم بندی کرد :

 

• بازی های کاوشی

یکی از آکوپیشن های بسیار شایع در نوزادان، جست و جوی افراد و اشیاء یا همان کاوش کردن است.

صاحب نظران اما از کاوش حسی نوزاد در نخستین روز ها و ماه های عمر وی، به عنوان پایه و اساس شکل گیری و تکامل سیستم شناختی او یاد می‌کنند.

همچنین کاوش حسی نوزاد را یکی از مهم ترین عناصری دانسته اند که وجود آن برای تکامل مهارت های یکپارچگی حسی در آینده بسیار ضروری می‌باشد.

از رفتار هایی که مصداق بارزی از بازی های کاوشی نوزاد به حساب می‌آیند می‌توان به جست‌وجو برای برقراری تماس چشمی، تلاش برای درک حالات مختلف صورت مراقبین و بازی با سینه مادر در حین خوردن شیر اشاره کرد.

 

• تعامل اجتماعی

تعامل اجتماعی در واقع به نخستین ارتباطات شکل گرفته میان نوزاد و مراقبین وی گفته می‌شود که به دلیل ناتوانی او در تامین نیاز های اساسی خود، از اصلی ترین آکوپیشن های دوران نوزادی شناخته می‌شود.

از سویی دیگر اولین تعاملات ایجاد شده میان نوزاد و مراقبین او، الگوهای های تعامل اجتماعی فرد تا دوران بزرگسالی وی را پایه ریزی خواهد کرد.

از جمله تفاوت های میان یک نوزاد نارس و طبیعی، می‌توان به تجارب اجتماعی نابهنجار و تعاملات ناقص ایجاد شده میان او و مراقبین اصلی وی می‌باشد.

درواقع با تغییر مکرر و ناگهانی هر یک از مراقبین اصلی کودک بستری شده در بخش مراقبت های ویژه نوزادان، حس ناامنی و استرس قابل توجهی به نوزاد القا می‌شود و باعث می‌گردد تا وی نتواند پیش‌بینی درستی از وقایع پیش روی خود، داشته باشد.

تجربیات منفی دیگری نیز مانند رگ گیری های موفق و ناموفق از نوزاد و پوزیشن دهی های تکرار شونده به بدن نوزاد در کنار تمامی موارد ذکر شده فوق، باعث افزایش میزان اضطراب در نوزاد بستری شده می‌گردند.

 

• درخواست و کسب حمایت

همانطور که می‌دانید نوزادان حتی برای برآوردن ابتدایی ترین نیاز های خود نیز، احتیاج بسیار مبرمی به حمایت شدید اطرافیان و مراقبین اصلی خود خواهند داشت.

آکوپیشن درخواست و کسب حمایت درواقع به همان دسته از فعالیت هایی گفته می‌شوند که نوزاد را قادر می‌سازند تا با محیط اطراف خود به نحو موثری ارتباط برقرار کرده و به صورت فعال، واکنش نشان دهد.

درواقع متخصصین کاردرمانی نوزادان نارس سعی دارند نوزاد را وادار کنند تا به پاسخ های محیط اطراف خود سمت و سوی درستی داده و از آن طریق مراقبین خود را در برطرف ساختن نیاز های خود، توانمند سازد.

به عبارتی دیگر، درواقع این خود نوزاد است که به مراقبین خود می‌گوید که گرسنه است و یا نیاز دارد تا با او بازی کنند.

مهارت درخواست و کسب حمایت در حقیقت یکی از مهم و ابتدایی ترین مایلستون هایی است که نوزاد برای دستیابی به استقلال عملکردی از خود نشان داده و به همین دلیل از وی به عنوان یکی از مهم ترین اعضای تیم درمانی بخش مراقبت های ويژه نوزادان یاد می‌شود.

بنابراین هنگامی که نوزادی به این مرحله از فعالیت رسیده و مهارت های مرتبط با آن را کسب می‌کند، می‌توان بر روی او در جهت محافظت از خودش حساب ویژه ای گشود.

 

• تغذیه

حتی در شرایطی که یک نوزاد در بخش مراقبت های ویژه بیمارستانی بستری شده باشد، شیر مادر بهترین غذای موجود برای وی خواهد بود.

شیر مادر دارای آنتی بادی هایی است که به کودک نوزاد شما کمک می کند تا بیمار نگردد، همچنین حاوی تمامی مواد غذایی مورد نیازی است که به رشد و تکامل نوزاد شما کمک می کنند.

شاید کمی دور از ذهن به نظر برسد اما ثابت شده است که ترکیبات شیر مادر نیز همگام با رشد و نمو نوزاد شما تغییر می کند تا دقیقاً آنچه مورد نیاز او می‌باشد را در زمان مناسب در دسترس نوزاد قرار دهد و این موضوع حتی در صورتی که نوزاد شما به صورت زودرس به دنیا آمده باشد نیز صدق خواهد کرد.

در طی چندین روز نخست پس از زایمان، غدد شیری پستان مادر مایعی غلیظ و زرد رنگ به نام آغوز می‌سازند که دارای مواد مغذی و آنتی بادی های حیاتی مورد نیاز‌ نوزاد می‌باشد.

 

برای درمان چه ناهنجاری هایی می‌توان از کاردرمانی در نوزادان نارس بهره‌ جست؟

متخصصین کاردرمانی معمولا در بخش مراقبت های ویژه نوزادان بر روی فعالیت‌هایی بیشترین تمرکز را دارند که رشد سیستم اعصاب مرکزی، حرکت و مهارت های حرکتی و افزایش وزن را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

در واقع پرورش هرچه بیش‌تر برخی از این مهارت ها به نوزاد شما کمک می کند تا زودتر و سالم تر بیمارستان را ترک نماید.

با این حال برخی از بیماری هایی که می‌توان برای درمان آن ها از مداخلات کاردرمانی در نوزادان نارس بهره‌ جست را می‌توان به صورت زیر دسته بندی کرد:

• بیماری های سیستم تنفسی نوزادان مانند زجر تنفسی و آپنه تنفسی

• بیماری های سیستم قلبی عروقی نوزادان مانند افزایش پایدار فشار خون ریوی

• بیماری های سیستم اعصاب مرکزی مانند تشنج دوران نوزادی و آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن

• ناهنجاری های رشد جسمی مانند شکاف لب و کام

• اختلالات مرتبط با رشد تکاملی نوزاد

 

متخصصین کاردرمانی در NICU چه اقداماتی را انجام می‌دهند؟

کاردرمانگران حاضر در بخش مراقبت های ویژه نوزادان ممکن است با در نظر گرفتن اهدافی کوتاه و یا بلند مدت، بر روی کسب مهارت های مختلفی کار کنند.

آن‌ ها همچنین با در نظر گرفتن‌ اولویت های خانواده و نیاز های فردی نوزاد، یک برنامه مدون درمانی را برای بهبود مشارکت هرچه بیشتر نوزاد در فعالیت های روزمره زندگی طراحی و اجرا می‌کنند.

در نهایت اما این اهداف را می‌توان در شش حوزه کلی زیر دسته بندی نمود :

• اصلاح محیطی

اگرچه محیطی که هم اکنون نوزاد نارس در پیش روی خود می‌بیند هیچگونه شباهتی با جایگاه امن و ایزوله ای که پیش از این در آن قرار داشته ندارد اما، کاردرمانگران با اطمینان حاصل کردن از کافی بودن میزان هر یک از محرک های محیطی مانند نور، صدا و دمای بخش، ضمن فراهم کردن‌ تحریکات لازم برای رشد کامل مغزی از آسیب دیدن نوزاد جلوگیری می‌کنند.

• رشد عصبی

متخصصین کاردرمانی نوزادان نارس با طراحی و اجرای فعالیت هایی که متناسب با سطح رشد ذهنی و جسمی نوزادان نارس هستند، می‌توانند آن ها را در کسب حداکثری میزان رشد تکاملی عصبی یاری کنند.

همچنین تلاش بی ثمر نوزاد برای کنترل پاسچر و اصلاح وضعیت نابسامان قرار گیری تنه و اندام ها، باعث هدر رفتن میزان انرژی در اختیار نوزاد و باقی نماندن انرژی کافی برای فعالیت های عصبی-شناختی خواهد شد.

بنابراین یک کاردرمانگر ممکن است با قرار دادن نوزاد در وضعیت بدنی مطلوب، در به حداکثر رساندن سطح توجه و تمرکز و بروز رفتار های خود تنظیمی بهنجار در او نقش داشته باشد.

• رشد عضلانی

از آنجایی که عضلات نوزاد نارس هنوز توانایی کافی را برای کنترل سر و اندام ها بر خلاف جاذبه را ندارند، متخصصین کاردرمانی در NICU می‌توانند با وضعیت دهی مکرر بدن نوزاد، از پدید آمدن طیف متنوعی از دفورمیتی ها در آینده جلوگیری کنند.

آن ها همچنین با طراحی فعالیت هایی سعی می‌کنند تا ضمن حرکت دادن مکرر اندام های نوزاد، نیرو و استحکام کافی را برای انجام دادن کار هایی مثل دردست نگه داشتن یک اسباب بازی در آینده ایجاد کنند.

• یکپارچگی حسی

متخصصین کاردرمانی با در دست داشتن ابزار هایی با کارایی بسیار بالا، قادر به شروع یکپارچگی روند های پردازش حسی از همان دوران نوزادی و حضور آن ها در NICU خواهند بود.

آکوپیشنال تراپیست ها با طراحی روتین های در برگیرنده رژیم های حسی بسیار ویژه در طی روز، در یکپارچگی حواسی مانند وستیبولار، بینایی و حس عمقی، کمک شایانی خواهند کرد.

یک کاردرمانگر ممکن است در طول ساعات بیداری و هشیاری نوزاد، از پدر یا مادر وی بخواهد او را در حد چند ثانیه به صورت عمودی نگه داشته و با ایجاد محرک های دیداری و شنیداری مختلف (مانند ارتباط چهره به چهره با والدین) توجه او را جلب کند و یا با قرار‌ دادن اشیاء کوچک با اشکال و جنس های متفاوت، حس لامسه و یا عمقی را در نوزاد تحریک کند.

• آموزش و حمایت خانواده

کاردرمانگران نه تنها مداخلات مستقیمی‌ را بر روی وضعیت جسمی و ذهنی نوزاد نارس اعمال می‌کنند، بلکه با آموزش دادن، حمایت و راهنمایی کردن مراقبین اصلی نوزاد باعث می‌شوند تا روند انتقال کودک از بخش مراقبت های ویژه نوزادان به خانه، به آسانی هر چه تمام تر صورت پذیرد.

برای مثال ممکن است‌ یک کاردرمانگر شیوه های خاص حمام کردن نوزادان نارس، تغذیه و یا حتی عوض کردن پوشک آن ها به خانواده ایشان آموزش دهد.

• تسهیل شرکت در فعالیت های روزمره زندگی

همانطور که پیش از این نیز بیان شد، یک نوزاد نارس نیز همانند یک فرد بزرگسال نیاز دارد تا در فعالیت های روزمره زندگی خود مشارکت داشته باشد.

یک متخصص کاردرمانی نوزادان نارس ممکن است آموزش های ویژه ای را در خصوص هر یک از آکوپیشن های دوران نوزادی به مراقبین نوزاد و یا سایر اعضای تیم کاردرمانی NICU ارائه دهد.

از حمام کردن، غذا خوردن، خوابیدن و بازی کردن میتوان به عنوان برخی از مهم ترین آکوپیشن های دوران نوزادی اشاره کرد.

 

برای مشاهده صفحه پرسشنامه ها کلیک کنید!

ما رو در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید!

اینستاگرام کلینیک توانبخشی محیا