در این مقاله از سری مقاله های کلینیک مهیا قصد داریم تا از توالی رشد
در کودکان صحبت کنیم
توالی رشد:
کنترل وضعیت،بخش مهمی از رشد حرکتی محسوب می شود.تحقیقات در مورد
رشد اولیه نشان میدهد که رشد همزمان وضعیت راه رفتن و مهارتهای دست،
جهت ایجاد و بهبود مهارت های حرکتی لازم است.سیستم کنترل وضعیت نابالغ،
عامل محدود کننده یا متوقف کننده ای در ظهور رفتارهایی چون حرکات هماهنگ
دست میباشد و رشد تاخیری یا غیر طبیعی سیستم کنترل وضعیت میتواند
توانایی کودک در کسب مهارتهای حرکتی و لمسی را محدود سازد.مثلا ثابت
کردن سرنوزاد تازه متولد شده میتواند تغییرات قابل توجهی در رفتار حرکتی نوزاد
به وجود آورد و حرکات کنترل نشده او را مهار کند.
توالی حرکتی و پیدایش کنترل وضعیت
رشد وضعیت همراه با یک ترتیب قابل پیشگویی از رفتارهای حرکتی است
که به آن توالی حرکتی گفته میشود که عمدتا شامل خزیدن،نشستن،
چهاردست و پا رفتن،ایستادن با ساپورت،استادن بدون ساپورت و راه رفتن
است.بر اساس نظر گزل،رشد به صورت یک منحنی سلسله مراتبی مارپیچی
است و رشد رفتارهای مهارتی،یک منحنی خطی نیست که همیشه بطور
پیوسته با زمان و میزان بلوغ پیشرفت کند و رشد،یک پدیده بسیار دینامیک
است و با پیشرفتها و پسرفت های متناوب که توانایی انجام مهارت ها ایجاد
میشود آمیخته است.وی مثال خزیدن و چهاردست وپا رفتن را مطرح می کند.
در شروع خزیدن،کودک ابتدا از الگوی متقارن شانه ها استفاده می کند و به
مرور،تبدیل به الگوی پیچیده تر و متناوب شانه میشود تا اینکه خزیدن تکامل یابد.
وقتی کودک شروع به چهاردست وپا رفتن میکند به الگوی متقارن شانه ها
برگشت میکند و سرانجام با تکامل چهار دست و پا رفتن،الگوی متناوب شانه ها
بروز میکند.بنابر این هنگامی که کودک به مرحله جدیدی از رشد مهارت میرسد
ممکن است به شکل اولیه رفتار برگشت کند تا جنبه های جدیدتر و بالغ تر
این مهارت ها ظاهر شود.
تئوری های رشد کنترل وضعیت بدن
تئوری های قدیمی رشد،اهمیت زیادی به رفلکس ها میدادند به این صورت
که در یک کودک سالم،پیدایش کنترل حرکت و وضعیت بستگی به پیدایش
و تکامل رفلکس ها دارد. بر اساس این تئوری ها پیدایش و از بین رفتن این
رفلکس ها نشانه بلوغ قشر مغز است و به تدریج رفلکس های تحت کنترل
سطوح پایین CNS،مهار و آنها را به پاسخ های وضعیتی عملکردی و ارادی
تکامل میبخشند.از طرف دیگر بر اساس تئوری های جدید کنترل حرکتی
مانند تئوری سیستمها،اکولوژیک و دینامیک،کنترل وضعیت،حاصل یک سری
عکس العمل های پیچیده سیستم عصبی و اسکلتی،عضلانی است و
براساس نوع عملکرد و محیط ،اجزای این سیستم تنظیم میشود.
تئوری سیستم ها،وجود رفلکس ها رد نمیکند اما آنها را فقط به عنوان
یکی از عوامل موثر در کنترل پوسچر و حرکت می داند.مطالعه رفلکس ها
جز مهمی از مطالعات رشد حرکت را تشکیل می دهد.بسیاری از محققین
سعی کرده اند تا اطلاعات دقیق و مستندی درباره چهارچوب زمانی و از
بین رفتن این رفلکس ها در اطفال سالم بدست آورند که به طور خلاصه
ذکر شده است.در مورد ظهور و مدت زمان این رفلکس ها و اهمیت آنها
در رشد طبیعی و غیر طبیعی،توافق کامل وجود ندارد.بر اساس تئوری
رفلکسی،سلسله مراتبی رفلکس های موثر بر وضعیت کودک به
چند دسته تقسیم می شوند:
1_رفلکس های وضعیتی،شامل A.T.N.R ،S.T.N.R و رفلکس های لایبرنتی
است.این رفلکس های لایبرنتی است.این رفلکس ها با تغییر وضعیت سر
باعث تغییرات مشخصی در وضعیت بدن میشوند.این رفلکس ها الزاما در
بچه های سالم وجود ندارند اما در بچه هایی که دچار اختلالات عصبی
هستند گزارش شده است.
2_واکنش های صاف کننده:براساس تئوری رفلکسی،سلسله مراتبی،این
رفلکس ها وضعیت سر در فضا و جهت یابی بدن در ارتباط با سر و زمین
را تعیین میکند. واکنش های صاف کننده،رفلکس هایی هستند که فرد به
واسطه آنها میتواند بطور طبیعی و قائم بیاستد و ثبات خود را در موقع تغییر
وضعیت بدن حفظ کند.
3_رفلکس های تعادلی و حفاظتی:بر اساس تئوری رفلکسی،سلسه مراتبی
،کنترل تعادل،حاصل یک سری واکنش های تعادلی هماهنگاست.واکنشهای
تعادلی اغلب به سه9 دسته تقسیم میشوند:
الف)واکنشهای انحرافی جهت کنترل مرکز ثقل نسبت به یک سطح کج شده
استفاده میشود.
ب)واکنش تثبیت وضعیت جهت بازیابی تعادل در برابر نیروهایی که به قسمتهای
مختلف بدن اعمال می شود.
ج)پاسخ های حفاظتی یا پاراشوت که بدن را در مقابل آسیبهایی که ممکن است
در حین افتادن به او وارد شود حفاظت میکند.
ما رو در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
