کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی محیا

در مقاله قبلی در مورد دستورالعمل استفاده از پرسشنامه های ASQ (اهمیت غربالگری و پایش تکامل)

برای شما گفتیم که اگر آن مطلب را نخواندید روی این لینک کلیک کنید. در ادامه قصد داریم تا در مورد

تست غربالگری ASQ برای شما بگوییم.

تست غربالگری ASQ خصوصیات ذکر شده برای یک تست غربالگر مناسب را دارا است و به

چالش های فوق الذکر پاسخ می‌دهد. اولا کودکان را به دفعات زیاد و فواصل مناسب مورد

ارزیابی تکاملی قرار می دهد. دومین مزیت تست غربالگری ASQ درگیر نمودن والدین در انجام

پایش تکامل کودکانشان است. یکی از اهداف برنامه های غربالگری، غربالگری و پیگیری کودکان

بوسیله ابزاری است که بتواند نیازهای خانواده های مختلف را در این رابطه برطرف سازد.

تکمیل پرسشنامه نسبتا ساده است پس می توان اطمینان داشت که افرادی با تحصیلات ابتدایی

نیز می توانند به درستی آنرا پر کنند. تعداد کمی از والدین که یا بیسواد بوده یا دچار مشکل

ذهنی هستند برای تکمیل آن نیاز به کمک دارند. از طرفی می‌توان تست غربالگری ASQ را در

منزل – مرکز بهداشتی – مهد کودک – پیش دبستان و مطب پزشک استفاده کرد.

همانطور که قبلآ ذکر شد به علت آنکه تکامل کودک در سال های اول تغییرات سریعی نشان

می دهد لازم است که شیرخواران و کودکان به فواصل منظم و دوره ای از نظر تکاملی ارزیابی

شوند. استفاده از ابزارهای ساده و ارزان قیمت (مثل آنهایی که توسط والدین تکمیل می شوند)

می تواند برای کنترل دوره ای تکامل مفید تر باشد. ASQنیز از والدین کمک می‌گیرد. علاوه برآنکه

استفاده از همکاری والدین در مورد فرزندانشان،  صحت و دقت ارزیابی های غر بالگری نیز بدین

ترتیب افزایش می یابد.

نکته دیگر آنکه تحقیقات فراوانی روی تست غربالگری ASQ صورت گرفته و روایی و دقت و صحت

تشخیص آن مورد تایید قرار گرفته است. این تست حاوی  19پرسشنامه برای  19گروه سنی

پمختلف است که توسط والدین یا مراقب کودک پر می شود. فواصل انجام غربالگری با این تست

عبارتند از سنین 4، 6، 8، 10، 12، 14، 16، 18، 20، 22، 24، 27، 30، 33، 36، 42، 48، 54، 60

ماهگی در اغلب موارد این پر سشنامه ها می‌توانند بخوبی شیرخوارا نی را که به ارزیابی های

بیشتر یا مداخلات درمانی زودرس نیاز دارند از کودکان سالم جدا کنند.

هر پرسشنامه تست غربالگری ASQ حاوی 39 سوال است که به زبان ساده در مورد تکامل کودک

نوشته شده و در آن سوالات به ترتیب از فعالیت‍‌های آسان‌تر به فعالیت های سخت تر مرتب شده

است. سوالات هر پرسشنامه به  5حیطه تکاملی تقسیم شده که عبارتند از:

1. حیطه برقراری ارتباط: مثل .آغون کردن، صدا درآ وردن از دهان، گوش کردن و درک معنی گفته ها.
2. 2. حیطه حرکات درشت: یعنی حرکات تنه، بازوان و پاها
3. 3. حیطه حرکات ظریف: که مربوط به حرکات ظریف دست و انگشتان آن می شود.
4. حیطه فردی -اجتماعی:که بر بازی های فردی، کارهای اجتماعی مثل بازی در جمع،
5. بازی با اسباب بازی و… تمرکز دارد.
6. حیطه حل مشکل: که شامل یادگیری و بازی با اسباب بازی‌ها است.

در هر پرسشنامه یک “بخش عمومی”یا “ارزیابی کلی” نیز برای کسب نظرات کلی والدین درنظر گرفته

شده است. هر یک از سوا لات پرسشنامه واجد چند ویژگی است:

1. شاخص تکاملی مهمی را مورد سوال قرار می‌دهد.
2. رفتار مناسب کودکان آن گروه سنی با ضریب تکاملی 75 تا 100 (ضریب تکاملی متوسط) را مطرح
3. کرده است و در مورد کودک مورد نظر سوال می‌نماید.
4. در طرح هر سوال سعی شده درک سوال و امکان مشاهده رفتار مورد نظر در کودک برای والدین
5. راحت باشد.
6. در طراحی متن از کلماتی استفاده شده که افرادی با سطح سواد پنجم ابتدا یی بتوانند متوجه
7. معنی آن شوند. هر کجا که لازم بوده توضیحات کافی داده شده تا والدین سوالات را بهتر درک کنند
8. ( این ویژگی در ترجمه سوالات نیز رعایت شده است.)
9. در هر کجا ممکن بوده در کنار هر سوال تصویر کوچکی هم اضافه شده تا مفهوم سوال را روشنتر نماید.
10. در جاهایی که لازم و امکان پذیر بوده مثال هایی از رفتار مورد نظر در سوال گنجانده شده است .

چنانچه کودک فعالیت ذکر شده در هر سوال را می تواند انجام دهد والدین باید پاسخ ” بله ” را علامت بزنند.

زمانی که فعالیت مورد اشاره بصورت گهگاه یا به تازگی از کودک سر زده باشد پاسخ «گاهی » را باید انتخاب

و جواب «هنوز نه» نشانگر آن است که کودک هنوز این رفتار یا فعالیت بخصوص را انجام نداده یا از خود بروز

نداده است.

درگیر کردن والدین

پس از انتخاب کودکان جهت انجام این تست ( بر اساس سن مناسب هر پر سشنامه ) قدم بعدی این است

که والدین را مطلع نماییم که کودک انها آمادگی شرکت در برنامه ارزیابی تکاملی را دارد و نیاز به همکاری فعال

ایشان داریم.

توضیح دادن راجع به پرسشنامه و تست غربالگری ASQ

وقتی پدر و مادر آگاهی کافی نسبت به برنامه پیدا کردند قدم بعدی این است که آنها را با پرسشنامه و چگونگی

تکمیل آن آشنا کنیم. توضیحات ما درباره پرسشنامه باید شامل موارد زیر باشد:

1. توضیح دهید که پرسشنامه برای تعیین کارهایی که هر کودک می تو اند یا نمی تواند انجام دهد طراحی
2. شده است.مطمئن شوید که پدر و مادر به خوبی متوجه شده اند که کودک آنها ممکن است نتو اندهمه
3. فعالیت‌های مورد اشاره در پر سشنامه را انجام دهد.
4. بر اهمیت این نکته تأکیدکنید که آنها باید هر یک از فعالیت های مورد نظر را در کودک خود بررسی، ارزیابی
5. کرده و سپس به سوا لات پاسخ دهند.
6. توضیح دهید که سوالات به 5بخش اصلی تقسیم می شوند : بخش برقراری ارتباط، حرکات درشت،  حرکات
7. ظریف، بخش حل مسئله و بخش فردی-اجتماعی. در این بخش هر سوال 8پاسخ دارد که باید تنها یکی از
8. پاسخ ها در فضای مربع کوچک کنار آن علامت زده شود .« بلی » به معنی آن است که کودک درحال حاضر
9. قادر است فعالیت مورد نظر را انجام دهد. « گاهی» به معنی آن است که کودک به تازگی شروع به انجام
10. فعالیت مورد نظرکرده است.
11. در بخش چهارم یا « بخش عمومی » یا ارزیابی کلی معمولا شش سوال وجود دارد که پاسخ « بلی » یا
12. « خیر » دارند و گاهی در صورتی که قید شده باشد باید پاسخ را شرح داد. توضیح دهید گاهی پیش می آید
13. که کودک فعالیت مورد نظر را قبلا انجام می داده است ولی در حال حاضر آن را انجام نمی‌دهد یا بندرت انجام
14. می دهد. مثلا اگر سوال پرسشنامه درباره چهار دست و پا رفتن پرسیده باشد، که کودک قبلا ان را انجام
15. می داده ولی دیگر انجام نمی دهد و به جای آن راه میرود؛ یا مثلا درباره نشستن همراه با تکیه دادن به دست‌ها
16. سوال شده و اینک کودک بدون کمک و تکیه دادن به دستش می تواند بنشیند، در این صورت باید به سوال مورد
17. نظر هم پاسخ « بلی» بدهند(. گاهی پدر و مادر به خوبی متوجه موضوع نمی شوند یا اینکه فراموش کرده اند که
18. آیا چند وقت پیش کودک آنها فعالیت مورد نظر را انجام می داده است یا خیر، در این صورت شما می توانید کمکشان
19. کنید و پاسخ آنها را اصلاح کنید.)

5. به پدر و مادر تاکید کنید که پرسشنامه را به موقع تکمیل کرده و به شما برگردا نند. حتما روی پرسشنامه در محلی
6. که تعیین شده نام خود، آدرس و شماره تلفنی که والدین در صورت نیاز بتوانند با شما تماس بگیرند را ذکر نمایید تا
7. چنانچه سوال یا مشکلی در مورد تکمیل پرسشنامه پیدا می کنند، رفع کنند.
8. برای کودکانی که بیشتر از 8 هفته زودتر از موعد مقرر به دنیا آ مده اند(کودکان نارس ) باید تا رسیدن به سن 4سالگی،
9. (( سن اصلاح شده )) آنها را حساب کرد و پرسشنامه ای را که مطابق سن اصلاح شده است در اختیار آنها گذاشت.
10. برای محاسبه سن اصلاح شده باید هر چند هفته را که کودک از  9ماه زودتر به دنیا آمده باشد از سن کنونی او کم کرد.
11. مثلا اگر شیرخوار، ماهه ای مراجعه کرد که  4هفته زود تر از موعد مقرر به دنیا آمده بود، برای محاسبه پس از اصلاح،
12. 8هفته (یعنی تقریبا 2 ماه) را از سن تقویمی کنونی او کم می کنیم و لذا برای او پرسشنامه  4ماهگی باید تکمیل شود.
13. به پدر و مادر تاکید کنید که تکمیل پرسشنامه را تبدیل به یک بازی خانوادگی کنند تا همگی از آن لذت ببرند.
14. به پدر و مادرتوضیح دهید که در صفحه اول هر پرسشنامه علاوه بر اینکه باید به تعدادی سوالات عمومی در مورد کودک
15. پاسخ دهند باید مشخص و معلوم کنند که چه کسی در خانه مسئول پر کردن پرسشنامه است.
16. پس از اینکه مطمئن شدید پدر و مادر در مورد چگونگی تکمیل پرسشنامه کاملا آگاه شدند پرسشنامه مربوط به گروه
17. سنی کودک را در اختیار شان قرار دهید تا در منزل تکمیل کرده و ظرف چند روز آینده به شما برگردانند.

نکات قابل توجه

1. توجه داشته باشید که هر پرسشنامه را تنها می توان از یک ماه قبل تا ماه بعد از گروه سنی قید شده بر روی آن استفاده
2. کرد. پس استفاده از هر پرسشنامه یک « محدوده» دارد. به عنوان مثال پرسشنامه مخصوص 12 ماهگی را تنها می‌توان
3. برای کودکان 11تا 13 ماهه استفاده کرد.
4. اگر به هر علتی ناچار هستیم پرسشنامه را برای کودکی خارج از محدوده سنی مورد نظر تکمیل کنیم به طریق زیر عمل
5. می‌نماییم: مثلا کودکی  44 ماهه به ما مراجعه کرده ولی ما پرسشنامه‌های 42 ماهگی و 48 ماهگی را در اختیار داریم
6. و همانطور که قبلا گفتیم هر پرسشنامه را تنها می توان از یک ماه قبل تا یک ماه بعد از گروه سنی مورد نظر استفاده کرد.
7. یعنی پرسشنامه  42 ماهگی برای کودکان 41 تا 43 ماهه و پرسشنامه 48 ماهگی برای کودکان 47 تا 49 ماهه قابل
8. استفاده است. در این صورت ابتدا از پرسشنامه مربوط به سن کمتر ( در اینجا 42 ماهگی) استفاده می کنیم. اگر موفق
9. شدیم برای تمام سوا لات پرسشنامه از کودک پاسخ ” بلی” بگیریم. پرسشنامه سن بالاتر را برای او امتحان می کنیم.
10. اگر بازهم همه پاسخ ما بلی بود که هیچ (یعنی نتیجه بسیار خوب و مطلوب است ) در این صورت هر دو پرسشنامه به
11. نام کودک مزبور ثبت می شود. اگر نتوانستیم برای تمام سوالات پرسشنامه دوم پاسخ بلی بگیریم باید پرسشنامه سن
12. بالاتر را به پدر و مادر بدهیم که به خانه ببرند و هر گاه سن کودک به سن مورد نظر برای سوالات آن پرسشنامه رسید آن
13. را تکمیل کرده و بازگردانند. اما اگر در پرسشنامه سن پایین تر ( در اینجا 42 ماهگی) پاسخ بیش از نیمی از سوال ها
14. (بیشتر از  15سوال) خیر بود،  در اینصورت باید این نکته را با قلم قرمز و خط درشت روی پرسشنامه یادداشت کرده و
15. علامت زد و کودک را به همراه برگه ارجاع مخصوص (که حاوی شماره تماس و آدرس است ) برای ارزیابی بیشتر نزد
16. متخصص امر بفرستیم. حتی در این حالت هم وقتی کودک به سن مناسب پرسشنامه بعدی ( 48 ماهگی ) رسید برای
17. اطمینان بیشتر باز هم او را با آن پرسشنامه مورد ارزیابی قرار می دهیم.

3. این پرسشنامه برای والدین با حداقل تحصیلات پایان ابتدایی طراحی شده است. لذا پدران و مادران بی سواد یا کم سواد
4. که نمی توانند خود آن را تکمیل کنند باید این کار را به کمک یک فرد با سواد دیگر در همان خانه انجام دهند.در این صورت
5. فرد باسواد باید سوالات را برای پدر و مادر بخواند و پاسخ مورد نظر آنها را علامت بزند.
6. در صورتیکه به هر علت حدس می زنیم والدین در بازگرداندن پرسشنامه همکاری لازم را نخواهد کرد از ایشان می‌خواهیم
7. که در همان محل ( مرکز بهداشت یا مهد کودک) آن را تکمیل کنند. در این حالت چنانچه لازم بود و پدر و مادر در تکمیل
8. پرسشنامه به سوال یا مشکلی برخورد کردند کمک به آنان در فهم بهتر مطالب مجاز است. البته حتی الامکان باید از پر
9. کردن پر سشنامه در محلی خارج از منزل خودداری کرد زیرا ممکن است به وسایلی نیاز داشته باشیم که این وسایل در
10. محل موجود نباشد (مانند مداد و کاغذ، آینه، مکعب، اسباب بازی و… ) به علاوه خارج از منزل ممکن است پدر و مادر
11. دقت کافی حوصله و توجه لازم را نداشته باشد. از طرفی کودک نیز ممکن است در محیط بیگانه همکاری لازم را نداشته
12. باشد.

ما رو در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

اینستاگرام ما 

گروه توانبخشی-آموزشی محیا